Page 14 - Türk Dili ve Edebiyatı - 9 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 9 5

1.ÜNİTE > Giriş Kazanım 9.1.5
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi

Etkinlik İsmi SÖZCÜKLER NASIL DOĞDU? 20 dk.
Amacı Öğrencilerin sözcüklerin oluşumu hakkında düşünmelerini ve akıl yürütmelerini sağlayabilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuyarak soruları cevaplayınız.

BUNUN ADI FİNDEL

Nick parmağını kaldırdı. “Evet ama ben hâlâ sözcüklerin niye farklı anlamlar taşıdığını anlayama-
dım. Örneğin, k-ö-p-e-k’in, havlayan ve kuyruğunu sallayan şey demek olduğuna kim karar veriyor?
Bunu kim diyor?” Ve bayan Granger zokayı yuttu. “Kim diyor köpek, köpek demektir diye? Sen di-
yorsun Nicholas. Sen, ben ve bu sınıftaki, bu okuldaki, bu ilçedeki, bu ildeki ve bu ülkedeki herkes.
Hepimiz aynı fikirdeyiz. Ama Fransa’da yaşıyor olsak, hepimiz o tüylü, dört ayaklı yaratığı tanımla-
mak için farklı bir sözcük kullanacaktık –chien, ‘şiyen’ diye okunuyor, ama senle benim k-ö-p-e-k
dediğimiz şey anlamına geliyor. Almanya’da hund diyorlar ve işte dünyanın her yanında böyle farklı
sözcükler kullanılıyor. Ama bu sınıfta herkes tüylü yaratığa başka bir ad vermeyi kararlaştırmış ve
herkes de buna uymuş olsaydı, o zaman havlayan, tüylü yaratık öyle anılır ve günün birinde sözlüğe
de öyle geçerdi. Bu kitabın içindekileri bizler belirliyoruz.” Kocaman sözlüğe işaret etti. Ardından
bakışlarını Nick’e çevirdi ve yine gülümsedi.

Sonra da şöyle devam etti: “Ama tabii, bu sözlük çok akıllı yüzlerce insan tarafından uzun yıllar
içinde hazırlandı; bu bakımdan bizim için o bir kural oluşturuyor. Kurallar değişebilir elbette ama
gerçekten gerekliyse. Yeni sözcüklere ihtiyaç duyulabilir ama o kitaptakilerin oraya konmalarının
geçerli nedenleri vardır.”

(Alınmıştır.)
Andrew Clements, Bunun Adı Findel, Günışığı Kitaplığı, s. 39-41.

1. Metinde sözcüklerin oluşumu nasıl anlatılmaktadır?

2. Edebî eserlerde ve radyo, televizyon, sosyal medya gibi iletişim kanallarında kullanılmasını sağla-
mak amacıyla beş harfli, nesne ismi olabilen yeni bir sözcük türetin. Bu sözcüğün yaygınlaşması ve
kabul görmesi için nasıl bir yol izlersiniz?

13