Page 16 - Türk Dili ve Edebiyatı - 9 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 9 6

1.ÜNİTE > Giriş Kazanım 9.1.6
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi DİLİMİZİ NASIL KULLANIYORUZ? 20 dk.
Amacı Dilin gündelik yaşamdaki kullanım biçimleri hakkında düşünebilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metinleri okuyarak soruları cevaplayınız.

1. Metin

ARGO VE JARGON

Argo, bir dilin parçası olmasının yanı sıra toplumun belirli bir kısmı tarafından kullanılan, kendine
ait sözler, deyimler ve deyişlerin bütününden oluşmuş özel bir dildir. Argodaki kelimelerin anlamı
açıkça belli değildir. Eski anlamlara yeni bir anlam verilir. Argo; uydurma, benzeştirme, sadeleş-
tirme, kelimeye farklı bir anlam katma, ana dildeki kelimeyi farklı bir anlamda kullanma, yabancı
kelimeler ile yerli kelimelerin bir arada kullanılması gibi yollarla oluşan bir dildir. Geçmişte, argo
için külhanbeyi ağzı tanımlaması yapılırken şimdilerde seviyesiz ağzı, serseri ağzı, ayaktakımı ağzı,
nobran ağzı ve lümpen ağzı gibi isimler verilmektedir.
Argo ile sıklıkla karıştırılan ve birbirleriyle bağlantılı olan jargon, eski Fransızcada, on ikinci ve on
üçüncü yüzyıllarda ortaya çıkmış ve daha sonraki yüzyıllarda İngilizceye dahil olmuştur.
Hem argo hem de jargon, iki özel dil çeşididir. Jargon ve argo arasındaki temel fark; jargon, belirli
bir faaliyet, meslek, grup ya da olayla ilgili olarak kullanılan terminoloji iken argo, konuşmacının
lehçesinde veya dilinde standart olarak kabul edilmeyen gayriresmi kelime ve ifadelerin kullanımı-
dır. Jargon kelimesi içinse fikrî veya mesleki yönden aralarında ortaklık olan kişilerin kullandıkları,
birbirlerini daha iyi anlamalarını sağlayan ortak ağızdır demek mümkündür.

(Düzenlenmiştir.)
Jale Kök, Popüler Batı Müziği Şarkı Sözlerinde Argo Kullanımı ve Dil Bilimsel Analizi, s. 11.

2. Metin

ROMANDA AĞIZ KULLANIMI
Fakir Baykurt, romanlarında köy yaşamını, köylünün bilincindeki ve bilinçaltındaki duygularını,
tepkilerini ortaya koyarken yöresinin ağız özelliklerini eserlerine taşımaktadır. Irazca’nın Dirliği
adlı romanında “Harman kalktıktan sonra emeğinizin garşılığını vereyim. Bizim gağnı var. Mallar
da eyi kötü dayanırlar. Emme dişeyli halıyla Haççam anadatı kaldıramaz. İnsan denecek yeri gal-
madı zaten. Eşşek eşşeği ödünç gaşır deyzem.” Eserden alınan kesitten anlaşılacağı üzere, garşılığını,
gağnı, eyi, emme, dişeyli, Haççam, anadat, galmadı, eşşek, gaşır, deyzem kelimeleri yörenin ağız
özelliklerini taşımaktadır. Harman, gağnı, anadat kelimelerinden ise yörede tarım yapıldığı anlaşıl-
maktadır. Baykurt’un romanlarına yansıyan Burdur’un söz varlığından yola çıkarak Burdur ağzının
özelliklerine dair birçok bilgi edinilebilir.

(Alınmıştır.)
Gül Banu Duman, Semanur Yener, Fakir Baykurt’un “Irazca’nın Dirliği” Adlı Romanının Ağız Kullanımı Açısından
İncelenmesi, s. 44.

15