Page 22 - Biyoloji 10 | 2.Ünite

1 KALITIM VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK

BÖLÜM

Kontrol Çaprazlaması

Canlıları gözlemleyerek onların fenotipleri hakkında genel bilgi edinilebilir ancak genotipleri hakkın-
da kesin bilgiye ulaşmak bazen zordur. Fenotipinde çekinik özelliği gösteren bireyin genotipi homozigot
(aa), baskın özelliği gösteren bireyin genotipi homozigot (AA) ya da heterozigot (Aa) olabilir. Fenotipinde
baskın özelliği gösteren genotipi bilinmeyen bireyin, genotipini öğrenmek amacıyla çekinik homozigot
özelliği gösteren bireyle çaprazlanmasına kontrol çaprazlaması denir. Bu yöntem Mendel tarafından
kullanılmıştır ve hâlen genetikçilerin önemli aracı olmaya devam etmektedir.
Kontrol çaprazlamasının sonucuna göre baskın özellik gösteren bireyin genotipi belirlenir. Mor çi-
çekli bir bezelyenin genotipi MM ya da Mm olabilir. Bunu öğrenmek için mor çiçekli bezelyeler ile be-
yaz çiçekli bezelyeler çaprazlanır. Beyaz çiçekli bezelyeler homozigot çekinik genlere (mm) sahiptir.
Çaprazlama sonunda oluşan bireylerin tamamı mor çiçekli ise genotipi araştırılan birey büyük olasılıkla
homozigottur (MM). Çaprazlama sonunda oluşan bireyler mor ve beyaz çiçekli ise genotipi araştırılan
birey heterozigottur (Mm) (Görsel 2.17). Islah çalışmalarında seçilen canlıların genotipinin öğrenilmesi
amacıyla yapılan uygulamalarda kontrol çaprazlaması önem arz etmektedir.

X

MM ya da Mm mm

Eğer Mm ise yavruların mor
Eğer MM ise
çiçekli olma olasılığı ½, beyaz çiçekli
bütün yavrular mor çiçeklidir. ’
olma olasılığı ½ dir.

Mm Mm mm Mm

Mm Mm mm Mm

Görsel 2.17: Kontrol çaprazlaması

BİYOLOJİ 10 98