Page 24 - Biyoloji 10 | 2.Ünite

1 KALITIM VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK

BÖLÜM

Eş Baskınlık

Mendel’in çalışmalarında tam baskınlık durumunda heterozigot genotipli bireylerin fenotipinde
baskın özellik görülür. Eş baskınlıkta aleller birbirine baskınlık kuramadığından heterozigot bireylerin
fenotipinde iki alelin etkisi birlikte görülür. Eş baskınlıkta heterozigot genotipli bireylerde her iki alel de
fenotipi ayrı ayrı ve farklı olarak etkiler. Eş baskınlığa örnek olarak insanda M ve N genlerinin kontrol
ettiği MN kan grubu, A ve B genlerinin kontrol ettiği AB kan grubu verilebilir.
MN kan grubu sisteminde M, N ve MN olmak üzere üç farklı kan grubu vardır. Bu gruplandırmada
alyuvarların zarında bulunan M ve N antijenleri etkilidir. Bağışıklık tepkisine yol açarak antikor oluşu-
muna neden olan maddelere antijen denir. Alyuvar zarında sadece M antijeni taşıyan bireyler M kan
grubuna, sadece N antijeni taşıyan bireyler N kan grubuna sahiptir. Alyuvar zarında M ve N antijenlerini
birlikte taşıyan bireyler ise MN kan grubuna sahiptir (Tablo 2.6).

Tablo 2.6: MN Kan Grubunda Fenotip ve Genotipler

Fenotip Genotip Alyuvar Zarındaki Antijen

M MM M Antijeni

N NN N Antijeni

MN MN M ve N Antijeni

Eş baskınlığın olduğu monohibrit çaprazlamalarda fenotip ve genotip ayrışım oranı her zaman
1:2:1’dir. Fenotip çeşidi sayısı genotip çeşidi sayısına eşittir (Görsel 2.18).

F₁ x F₁: AB X AB

G: ½ A ½ B X ½ A ½ B
F : ¼ AA ¼ AB ¼ AB ¼ BB
2
Fenotip çeşidi: 3 ( A , AB, B Kan grupları)
2
Fenotip oranı: 1:2:1 ¼ A grubu, /4 AB grubu, ¼ BB grubu

Genotip çeşidi: 3 ( AA , AB , BB )
2
Genotip oranı: 1:2:1 ¼ AA, /4 AB , ¼ BB
Görsel 2.18: Eş baskınlıkta fenotip genotip oranları

! Bir karakterin alelleri arasında eş baskınlık varsa kontrol çaprazlamasına

gerek yoktur. Her genotip çeşidi farklı bir fenotip çeşidini oluşturur.
DİKKAT

BİYOLOJİ 10 100