Page 64 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

1.7.1. ÜREME SİSTEMİNİN YAPISI, GÖREVİ VE İŞLEYİŞİ

İNSAN FİZYOLOJİSİ
Üreme, canlıların ortak özelliklerinden biridir. Bütün sistemler gibi üreme sistemi de insanlarda iyi
gelişmiştir. İnsanlar eşeyli olarak ürer. Eşeyli üremede her bir ebeveyn gamet (eşey hücresi) üretir. Eşeyli
üremede gametler mayozla meydana gelir. Erkek bireylerde üretilen sperm küçüktür ve hareketlidir. Dişi
bireylerde üretilen yumurta (ovum) ise büyüktür ve hareketsizdir. Yumurta, zigot için asıl sitoplazma kayna-
ğıdır. Sperm ise hareketli yapısıyla yumurtaya ulaşıp onu dölleme yeteneğine sahiptir. Gametler döllenmeyle
birleşir ve zigot oluşur. Oluşan zigot, her iki ebeveynden de genetik madde alır (Görsel 1.7.1). Eşeyli üreme
sonucunda oluşan bireyler, iki ebeveynden gelen genlerin kombinasyonu nedeniyle özgün genetik yapıya
sahiptir.

Sperm Zigot Embriyo

Döllenme

Yumurta
Görsel 1.7.1: Döllenme ve embriyo oluşumu
Üreme hücrelerini üreten organlara gonad adı verilir. Erkekte sperm üreten gonadlara testis, dişide
yumurta üreten gonadlara ise yumurtalık denir. Gonadlar asıl eşey organlarıdır. Üreme sisteminde eşey
hücrelerinin geçtiği kanallar, bu kanallara salgısını boşaltan bezler ve dış üreme organlarına yardımcı eşey
organları denir. Üreme sisteminin çalışması sinir sistemi ve hormonal sistemle kontrol edilir. Üreme siste-
minin yapısı, görevleri ve işleyişi erkek ve dişi bireylerde farklıdır.

ERKEK ÜREME SİSTEMİ

Erkek üreme sistemi; testisler, epididimis, Seminal kesecik
vas deferens, yardımcı bezler ve penisten oluşur
(Görsel 1.7.2). Erkek gonadları olan testisler, ka- Prostat
rın boşluğunun dışında skrotum adı verilen bir bezi
torbada yer alır. Testisler, embriyonun gelişim
evresinde karın boşluğunda bulunur ve doğum
sonrasında skrotuma iner çünkü karın boşlu- Cowper bezi
ğundaki vücut sıcaklığında spermler sağlıklı ge-
lişemez. Sperm hücreleri, skrotum içerisindeki Vas deferens Seminifer
testislerde vücut sıcaklığından yaklaşık 2°C daha tüpçükler
düşük ortamda üretilmektedir.
Testisler, ergenlikten yaşlılık dönemine ka-
dar her gün milyonlarca sperm üretir. Testislerin Epididimis
içinde seminifer tüpçükleri vardır. Sertoli hücre-
leri seminifer tüpçükleri içindedir. Tüpçüklerin
arasında ise leyding hücreleri bulunur. Testislerin Testis
seminifer tüpçüklerinde üretilen spermler kıv-
rımlı bir tüp olan epididimise geçer. Epididimiste Üretra
sperm hücreleri olgunlaşır, hareket ve döllenme
yeteneği kazanır. Spermler epididimisten sonra Sperm
sperm kanalına (vas deferens) geçerek penisten Penis
dışarıya atılır. Görsel 1.7.2: Erkek üreme sistemi
168