Page 68 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

İNSAN FİZYOLOJİSİ
Rahim, karın bölgesinin alt tarafında idrar kesesinin de arka tarafındadır. Esnek, kalın ve kaslı bir yapı-
dadır. Rahim, gebelik gerçekleşirse 3-4 kilogramlık fetüsü barındırabilecek kadar esneyebilir. Rahmin bo-
yun kısmına rahim ağzı (serviks) adı verilir ve rahim ağzı vajinaya açılır. Rahmin iç kısmını kaplayan epitel
tabaka endometriyum adını alır. Endometriyum kan damarları yönünden zengindir.
Çiftleşme sırasında spermlerin bırakıldığı yapıya vajina denir. Vajinanın kaslı ve esnek bir yapısı vardır.
Gebelik oluşmuş ise doğum kanalı olarak da görev yapar. Döllenme yoksa endometriyumun iç çeperi, bir
miktar doku sıvısıyla ve kanamayla vajinadan atılır. Buna menstrüasyon (adet kanaması) denir.

Oogenez

Dişilerde yumurtalıkta foliküllerde mayozla yumurta hücresi oluşumuna oogenez denir. Oogenez uzun
bir süreçtir, embriyonik dönemde başlar. Dişi embriyosunun yumurtalığında olgunlaşmamış yumurtalar
bulunur. Yumurtalar gelişmelerini eşeysel olgunlukta tamamlar.
Oogenez dişi embriyosunda oogonium (yumurta ana hücresi) üretimiyle başlar. Oogoniumlar, mitozla
çoğalır ve birincil oositleri oluşturur. Birincil oositler mayoza başlar fakat mayoz birincil oositlerde profaz I
aşamasına kadar ilerler.
Ergenlik dönemine erişince hipofizden salgılanan FSH (folikül uyarıcı hormon ) etkisiyle birincil oosit
büyümeye ve gelişmeye başlar. Hormonla uyarılan hücre sayısı birden fazla olabilir. Menstrüasyon dön-
güsünde her ay bir folikülün birincil oositi mayoz I’i tamamlar ve sonuçta birinci kutup hücresiyle ikincil
oosit oluşur. İkincil oosit mayoz II'ye başlar fakat metafaz II evresinde durur. Folikül kesesi yırtılıp açılınca
ikincil oosit serbest kalır. Bu olaya ovulasyon (yumurtlama) denir. İkincil oosit bir sperm tarafından döl-
lenirse yumurta kanalında mayoz II tamamlanır. Mayoz II'de ikincil oositin bölünmesiyle iki hücre oluşur.
Bunlardan küçük ve sitoplazması az olan hücreye ikinci kutup hücresi denir (Görsel 1.7.6). Birinci ve ikinci
kutup hücreleri işlevsizdir. Bir süre sonra canlılığını kaybeder. Kutup hücrelerinin küçük olmasının nedeni
her mayozda eşit olmayan sitokinezle oluşmalarıdır.

Oogonium
Embriyoda folikül Gelişmemiş
Mitoz
2n
Birincil oosit
Mayoz I Profaz
2n
Çocukluk döneminde yumurtalıklar pasiftir.

Birincil oosit Mayoz I
2n gelişimi Folikül

Ergenlik döneminden itibaren Birinci kutup hücresi Mayoz II Metafaz Mayoz II Ovulasyon
İkincil oosit
n
n

Döllenme
n

İkinci kutup hücresi Zigot Korpus luteum
n 2n
Görsel 1.7.6: Oogenez ve folikül gelişimi
172