Page 8 - Biyoloji 11 | 2. Ünite

Her iki tür birlikte aynı ortamda yetiştirildiğinde P. aurelia türü besin elde etme bakımından diğer türe
KOMÜNİTE VE POPULASYON EKOLOJİSİ
üstünlük sağlamış ve P. caudatum türü yok olmuştur (Grafik 2.1.2). Türler arasında herhangi bir saldırı ya
da zararlı kimyasal madde salgılanmadığı hâlde bir türün diğerine göre ortamdaki sınırlı besin maddelerini
daha etkin kullanması diğer türün birey sayısının azalmasına neden olmuştur. Küçük bir üreme avantajı bile
diğer rakibin yok olmasına neden olabilir. Buna rekabette elenme (dışlanma) denir.

P. aurelia
Popülasyon yoğunluğu

P. caudatum

Gün

Grafik 2.1.2: P. aurelia ve P. caudatum’un bir arada yetişmesi durumu

Aynı tip habitatlarda bulunan ve aynı tip besinlerle beslenen çöl karıncası ve bal küpü karıncası arasında
da engelleme tipi rekabet görülür. Çöl karıncası, bal küpü karınca yuvalarının girişini küçük taşlarla kapa-
tarak onların besinlere ulaşmasını engeller.
Türler arasında rekabetten kaynaklanan baskılar, rekabet eden türlerin kaynakları kullanım biçimini
değiştirebilir. Bunu anlamak için ekolojik niş kavramını bilmek gerekir. Ekolojik niş; canlının büyümesi,
üremesi ve yaşamını sürdürebilmesi için kurduğu ilişkiler ve ekolojik işlevdir. Canlının çevresindeki biyotik
ve abiyotik kaynakları nasıl kullanıp ekosisteme nasıl uyum sağladığını belirtmek için ekolojik niş kavramı
kullanılır. Genellikle nişleri aynı olan iki tür bir komünitede bulunmaz. Ancak ekolojik nişlerinde zaman
içinde değişiklikler ortaya çıkarsa aynı komünite içinde yer alabilir. Aynı kaynakları kullanan iki türden
birinin doğal seçilim yoluyla kaynak kullanım biçimini değiştirmesi kaynak paylaşımı olarak adlandırılır.
Aynı habitatta aynı besin kaynaklarını kullanan iki fare türü olan Kahire dikenli faresi [(Acomys cahirinus),
(Akomis kahrinus)] ve altın dikenli fare [(Acomys russatus), (Akomis rusatus)] Ortadoğu'da ve Afrika’da
kayalık alanlarda yaşar. Birlikte yaşadıkları dönemde Kahire dikenli faresi gece aktifken altın dikenli fare
gün boyu aktiftir. Aslında altın dikenli fare de gece aktif olacakken diğer fare türüyle
aynı ortamda yaşayabilmek için biyolojik saatini değiştirmiştir.
Kaynak paylaşımı, türlerin bir arada yaşamasına izin verse de ekolojik
nişin değişmesi canlılarda davranış ve morfolojik değişimlere yol açar.
Buna karakter kayması adı verilir. Galapagos takımadalarındaki ispi-
noz kuşları kaktüs nektarlarıyla beslenir (Görsel 2.1.5). Kaktüs çiçekle-
rinin tek tozlaştırıcısı ispinoz kuşlarıdır. Bazı adalarda ispinoz kuşları
kaktüs nektarı için marangoz arısıyla rekabet hâlindedir. İspinoz kuş-
ları, rekabette olmadıkları adalarda daha küçük kanat açıklığına sahip-
ken rekabette oldukları adalarda daha büyük kanat açıklığına sahiptir.
İspinozların arılarla girdiği besin rekabeti morfolojilerinin değişmesine
yol açmıştır.
Görsel 2.1.5: Kaktüs nektarıyla
beslenen ispinoz
206