Page 48 - Coğrafya 10 | 1.Ünite

DOĞAL SİSTEMLER

Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili ayrıca dört denize kıyısı olan bir ülkedir. Buna bağlı olarak kıyılarımızda
dalga ve akıntıların meydana getirdiği yeryüzü şekilleri ile kıyı tiplerine ait çok sayıda örnek bulunmaktadır.

Akdeniz ve Karadeniz kıyıları, genel olarak bo-
yuna kıyı tipine ait özelliklere sahiptir. Girinti ve çı-
kıntıların az olduğu bu kıyılarda dalgaların aşındırıcı
faaliyetleriyle oluşan falezlere çok sık rastlanır. Ka-
radeniz kıyılarının kıta sahanlığı bakımından yer yer
genişlediği kesimlerinde ise dış kuvvetlerin biriktir-
mesiyle oluşan kumsal, delta (Çarşamba, Bafra vb.),
tombolo (Bozburun / Sinop) ve lagün (Durusu Gölü)
gibi yeryüzü şekillerine rastlanır. Akdeniz kıyıları,
Çukurova Deltası’nın bulunduğu kıyı çizgisi dışında
boyuna yapılı kıyılar şeklinde olup burada falezli dik
kıyıların yanında geniş kumsallar da bulunur. Ayrıca
Kaş (Antalya) çevresinde kıyıya paralel uzanan ada ve Görsel 1.62: Kaş kıyıları dalmaçya kıyı tipine örnektir (Antalya).
yarımadalar buraya dalmaçya kıyı özelliği kazandır-
mıştır (Görsel 1.62).
Marmara Denizi kıyılarında birçok kıyı
tipi ile dalgaların oluşturduğu yeryüzü şe-
Kapıdağ Yarımadası
killerini görmek mümkündür. İstanbul ve
Çanakkale boğazları denizin altında kalmış
eski akarsu vadileri olduğundan ria kı yı ti-
Marmara Denizi pine, Büyükçekmece ve Kü çükçekmece la-
günlerinin bulunduğu kıyılar da limanlı kıyı-
lara örnektir. Marmara Denizi’nin güneyinde
bulunan Kapıdağ Yarımadası ise Türkiye'nin
görülmeye değer tombolo örnekleri arasın-
da yer almaktadır (Görsel 1.63).

Görsel 1.63: Marmara Denizi ve Kapıdağ Yarımadası

Girinti ve çıkıntının oldukça fazla olduğu Ege kı-
yıları; genellikle enine kıyı tipine ait özellik gösterdi-
ğinden pek çok ada, yarımada, koy ve körfeze sahip-
tir. Kıta sahanlığının çok geniş olduğu bu kıyılarda
dalgaların biriktirmesi sonucu oluşan çok sayıda
kumsal, la gün, tombolo gibi yeryüzü şekli vardır
(Görsel 1.64). Ayrıca Ege kıyılarında Marmaris-Fethi-
ye kıyı çizgisinde olduğu gibi ria tipi kıyılara da rast-
lanır.

Görsel 1.64: Fethiye'de yer alan Ölüdeniz Lagünü (Muğla)

DİKKAT EDELİM

Türkiye'de mutlak konum özelliklerinden dolayı fiyort ve skyer, göreceli konum özelliklerinden dolayı
da haliçli ve watt tipi kıyılar görülmez.

58