Page 44 - Coğrafya 10 | 1.Ünite

DOĞAL SİSTEMLER

F TÜRKİYE'DE DIŞ KUVVETLER
Türkiye, tektonik hareketlerin etkisiyle engebeli ve yüksek bir görünüm kazanmıştır. Bu topoğrafik yapı,
dış kuvvetlere ait faaliyetlerin hızlanmasına neden olmuştur (Harita 1.11).
Bulgaristan Karadeniz Gürcistan
Yunanistan
Marmara Ermenistan
Denizi
N.Ö.C.

İran

Ege
Denizi
Irak
Suriye
K
Akdeniz Yükselti Değerleri
0 115 230 -2500 0 200 500 1000 1500 3000 5137
km KKTC m
Harita 1.11: Türkiye topoğrafya haritası
Türkiye topraklarına bir ağ gibi yayılan akarsular, yüksek ve engebeli alanları aşındırarak dar ve derin va-
diler oluşturmaktadır. Diğer taraftan akarsular tarafından aşındırılan malzemelerin eğimin azaldığı yerlerde
birikmesi sonucu çeşitli yeryüzü şekilleri meydana gelir. Akarsuların akışa geçtiği alanlarda iklim ve topoğ-
rafya özelliklerine göre vadiler oluşabilir. Eğimin fazla olduğu alanlarda genellikle çentik vadiler, eğimin azal-
dığı alanlarda ise alüvyal tabanlı vadiler görülür. Akarsular, bahsedilen vadilerde eğimin azalmasından dolayı
menderesler yaparak akar. Sonuç olarak dağ sıralarının akarsular tarafından enine aşındırılmasıyla boğaz
vadilerin, karstik araziler üzerinde ise kanyon vadilerin oluştuğu görülebilir (Görsel 1.53).

Köprüçay Vadisi

a

Antalya
Ovası
Akdeniz b

Görsel 1.53: a) ve b) Köprüçay Vadisi / Antalya

Engebenin arttığı alanlarda eğim kırıklarından
düşen akarsular, çağlayan ve dev kazanlarını mey-
dana getirir. Ülkemizde yer alan başlıca çağlayanlar
şunlardır: Manavgat, Düden ve Kurşunlu (Antalya),
Tortum (Erzurum-Görsel 1.54), Muradiye (Van) ve
Girlevik (Erzincan), Tatlıca (Sinop), Kapuzbaşı (Kay-
seri), Ciro ve Maral (Artvin).
Görsel 1.54: Tortum Çağlayanı (Erzurum)

54