Page 43 - Coğrafya 10 | 1.Ünite

10. Sınıf
DÜNYA'NIN YAPISI VE OLUŞUM SÜRECİ 53

Canlıların Yeryüzü Şekillerine Etkisi
Bitki, hayvan ve insanlar yeryüzünün şekillenmesinde etkili olan dış kuvvetlerden bazılarıdır. Bitkiler,
özellikle kökleriyle kayaçları fiziksel ve kimyasal yoldan aşındırır. Solucan, karınca, köstebek gibi hayvanlar
da zemindeki faaliyetleriyle kayaçların aşınmasına neden olur. Bitki ve hayvanların yaptığı bu aşındırma faa-
liyetleri, diğer dış kuvvet ve süreçlerin faaliyetlerine katkıda bulunur. Yeryüzünün şekillenmesinde aktif rol
alarak bu yöndeki etkilerini her geçen gün artıran insanlar, ihtiyaçları doğrultusunda doğadaki bazı süreç-
lerin işleyişine de müdahale etmektedir. Bu bağlamda yeryüzü şekilleri üzerine yol, baraj, kanal, park, liman,
havaalanı, set vb. yapılar inşa edilmektedir. Daha çok nüfusun yoğun olduğu alanlarda görülen bu yapılar,
topoğrafyanın görüntüsünü kısmen ya da bü yük ölçüde değiştirmektedir. Bu açıdan bakıldığında kıyılardaki
dolgu zeminler üzerine havaalanı, liman, park ve yol gibi yapılar inşa eden pek çok ülke olduğunu söylemek
mümkündür. Örneğin Japonya'da yer alan Kobe Havaalanı ve Kobe Limanı deniz doldurularak inşa edilmiştir
(Görsel 1.52). Bunların dışında insanların yeryüzünün şekillenmesine olan bir diğer müdahalesi madenlerin
çıkarılması esnasında görülmektedir. Bu faaliyet esnasında yeryüzünde çukur, enkaz yığını ve mağara görü-
nümlü şekiller oluşmuştur.

Kobe Limanı

Kobe Havaalanı

Görsel 1.52: Denizin doldurulmasıyla inşa edilen Kobe Havaalanı ve Kobe Limanı (Japonya)

UYGULAMA

Aşağıda dış kuvvet ve süreçlerin oluşturduğu bazı aşındırma ve biriktirme şekillerinin adları veril-
miştir. Bu şekillerin oluşumunda etkili olan dış kuvvet veya süreci tablodaki ilgili yerlere yazınız. Ayrıca
bu şekillerden aşınma yoluyla oluşanları A sütununa, birikim yoluyla oluşanları da B sütununa örnekteki
gibi işaretleyiniz.

Yeryüzü Şekli Kuvvet veya Süreç A B Yeryüzü Şekli Kuvvet veya Süreç A B
Polye Mağara
Delta Akarsular Kırgıbayır
Dev kazanı Lös
Hörgüç kaya Kalıntı bloklar
Lagün Obruk

Mantar kaya Barkan
Sirk Yapay liman ve ada
Kıyı oku Heyelan set gölü
Peneplen Moren

Sarkıt ve dikit Tafoni

53