Page 38 - Coğrafya 10 | 1.Ünite

DOĞAL SİSTEMLER

Rüzgârların Oluşturduğu Yeryüzü Şekilleri
Rüzgârlar, yarı kurak ve özellikle de kurak bölge-
lerde en etkili dış kuvvetlerden biridir. Bu bölgelerde
rüzgârlar; seyrek bitki örtüsü, şiddetli fiziksel çözül-
me ve diğer dış kuvvetlerin etkisiyle çeşitli aşınım ve
birikim şekilleri oluşturur.
Rüzgârlarla birlikte taşınan kum boyutundaki
malzemeler, önlerine çıkan engellere çarparak rüz-
gâr aşındırmasını (korrazyon) gerçekleştirir. Bunun
yanı sıra rüzgârlar, diğer dış kuvvetlerle birlikte yer-
yüzü şekillerini aşındırmayı sürdürebilir. Örneğin
yüzey sularının etkisiyle zayıflayan kaya yüzeylerin-
de rüzgârların da etkisiyle tafoni adı verilen oyuklar Görsel 1.44: Tafoni
oluşur (Görsel 1.44).

Rüzgârların etkisiyle kurak ve yarı kurak bölge-
lerde bazı aşınım şekilleri oluşur. Gevşek yapılı kaya-
ların zayıf kısımlarının aşındırılmasıyla hâkim rüzgâr
yönüne paralel uzanan oluklar olan yardanglar olu-
şur (Görsel 1.45). Bu U profilli oluklar, özellikle Orta
Asya çöllerinde çok sık görülür.

Görsel 1.45: Yardang

Yatay tabakaların görüldüğü alanlarda zayıf malze-
menin aşınması sonucu tek tepeler hâlinde yükselen
diklikler meydana gelir. Bu kayaların zamanla alt kı-
sımlarının aşınması sonucu mantar kaya adı verilen
şekiller oluşur (Görsel 1.46).

Görsel 1.46: Mantar kaya

Rüzgâr aşındırmasının şiddetli olduğu alanlarda
toprağın ve küçük boyutlu malzemelerin taşınma-
sı sonucu kayaların yüzeyi kapladığı bir alan kalır.
Bu arazilere çöl kaldırımı ya da hamada adı verilir
(Görsel 1.47).

Görsel 1.47: Hamada

48