Page 7 - Coğrafya 10 | 1.Ünite
P. 7
10. Sınıf
DÜNYA'NIN YAPISI VE OLUŞUM SÜRECİ 17
UYGULAMA
Aşağıdaki haritada bazı bitki ve hayvan türlerine ait fosillerin bulunduğu kıtalar gösterilmiştir. Buna
göre verilen soruları beyin fırtınası yaparak cevaplayınız.
Cynognathus
(Sinognatus)
Mesosaurus
(Mezazorus) Glossopteris
Lystrosaurus (Glosaptırıs)
0 2000 4000 (Laystrozarus)
km
Aralarında binlerce kilometre uzaklık bulunan kıtalarda aynı fosil örneklerinin bulunması nasıl açık-
lanabilir?
...........................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................
Antarktika Kıtası'nda bitki ve hayvan fosillerinin bulunması nasıl açıklanabilir?
...........................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................
Haritaya dikkatli bakıldığında bazı kıtaların yapboz parçası gibi birbirini tamamladığı görülür. Bu kıta-
lar hangileridir ve neden böyle bir durum ortaya çıkmıştır?
...........................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................
2. Levha Tektoniği
Üzerinde yaşadığımız yer kabuğu, uzaydan bakıldığında tek bir parçadan oluşmuş gibi görünür. Ancak son
yüzyılda yapılan araştırmalar, yer kabuğunun yapboz gibi parçalardan oluştuğunu göstermektedir. Yer kabu-
ğunu oluşturan bu parçalara levha adı verilir. Okyanusal, kıtasal ve okyanusal-kıtasal nitelik taşıyan levhalar,
on iki adet büyük ve çok sayıda da küçük parçadan oluşmaktadır. Levhalar, tıpkı suyun üzerinde yüzen bir sal
gibi manto üzerinde hareket hâlindedir.
Levhaların hareket etmesiyle ilgili birçok kuram ileri sürülmüştür. Bu kuramların en bilineni, 1915 yılında
Alfred Wegener (Alfiret Vegener) tarafından ortaya atılan Kıtaların Kayması Kuramı'dır. Buna göre kıtalar,
başlangıçta Pangea adı verilen tek kara parçasından oluşmakta; Pangea'yı çevreleyen ok yanusa da Panthalassa
(Pıntalasa) denilmekteydi. Zaman içerisinde yer kabuğunun hareket etmesiyle Pangea ikiye ayrıldı ve kuzeyde
Laurasia (Lavrasya), güneyde ise Gondwana (Gondvana) adı verilen kıtalar oluşmuştur. Bu kıtalar arasına sula-
rın dolmasıyla da Tethys (Tetis) Denizi meydana gelmiştir. Levhaların hareketi ile yer kabuğu parçalanarak yer-
yüzü bugünkü görünümünü almıştır. Levha hareketleri bugün de devam ettiği için yeryüzü değişmeye devam
edecektir. Levhalar, her yıl santimetrelerle ifade edilebilecek kadar küçük ölçüde ve yavaş hareket etmektedir.
Bu nedenle insanlar bahsedilen hareketleri hissetmez, sadece bilimsel yöntemlerle ölçebilirler.
17
