Page 8 - Coğrafya 10 | 1.Ünite

DOĞAL SİSTEMLER

A. Wegener'in kuramı, 1950 yılında geliştirilerek Levha Tektoniği Kuramı adını almıştır (Görsel 1.3). Bu
kurama göre levhaları hareket ettiren güç mantodan gelir. Örneğin suyla dolu bir tencere ısıtıldığında ısı-
nan su yukarı, üstte soğuyan su ise aşağı doğru hareket eder. Burada olduğu
gibi çekirdeğin sıcaklığından dolayı manto içerisinde ergimiş hâlde bulunan
maddelerde benzer bir hareket başlar. Bu harekete konveksiyonel akımlar
denir (Görsel 1.4). Levhalar, bu akımların etkisiyle hareket eder. Levhaların
Pangea
Panthalassa hareketleri; yaklaşma, uzaklaşma ve yanal yer değiştirme olmak üzere üçe
Okyanusu ayrılır (Harita 1.1).

a

225 milyon yıl
önce
Kuzey Amerika
Levhası
Avrasya Levhası
Lavrasya

Tetis Denizi Juan de Fuca A
(Vandı Fuka) B Karayip Levhası
Levhası
Gondvana
Kokos Afrika Levhası
200 milyon yıl Levhası
b önce
Güney Amerika
Nazka
Pasifik Levhası Levhası Levhası

C

Scotia (Skoşa)
Levhası

c Antarktika Levhası
65 milyon yıl önce Birbirinden uzaklaşan Birbirleriyle yanal yer
levha sınırı değiştiren levha sınırı
Görsel 1.3: a), b) ve c) Kıtaların kayması
Harita 1.1: Levha tektoniği (Strahler A., 2011 ve Huggett R. J., 2007)
UYGULAMA
Yukarıdaki haritada harflen-
dirilerek gösterilen levhala- E Levha Levha
rın sınırları ile uygulamada } } Levha } Levha
gösterilen levhaların hareket } Litosfer } }
şekillerini örnekteki gibi eş- Litosfer
leştiriniz.
Levhaların bu hareketleri so-
nucu hangi yeryüzü şekilleri Astenosfer Astenosfer
oluşur? Örnek

Levha Levha Levha Levha
Levha } } }
} Levha
} Litosfer } Litosfer } Litosfer
} }

Astenosfer Astenosfer Astenosfer

Levhaların hareket yönü

18