Page 42 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

HAVA KÜTLELERİ VE CEPHELER
Herhangi bir yatay doğrultuda sıcaklık ve nem içeriği açısından benzer özellikler taşıyan oldukça geniş hava parça-
2
larına hava kütlesi adı verilir. Hava kütleleri binlerce km lik alana yayılabilir. Hava kütlelerinin sıcaklık ve nem gibi
karakteristik özelliklerini, üzerinde oluştukları yüzey belirler. Hava kütleleri sıcak veya soğuk, nemli ya da kuru olabilir.
Hava kütleleri geliştikleri bölgenin sıcaklık ve nem özelliklerine göre kutupsal, tropikal, arktik, karasal ve denizel olarak
sınıflandırılır.
Sıcak ve soğuk karakterli iki farklı hava kütlesi arasındaki geçiş bölgesine cephe denir. Cepheler, yüzlerce kilometre
uzunluğunda olabilir.
Oluşumlarına Göre Yağış Tipleri

Yağışların meydana gelmesini sağlayan temel faktör nemli hava kütlelerinin herhangi bir nedenle yükselerek soğu-
ması ve doyma noktasını aşmasıdır. Yağışın miktarı, şiddeti, süresi ve dağılışı soğumanın derecesine, hızına ve havanın
içerdiği nem miktarına göre değişir. Yağışlar oluşumuna göre üçe ayrılır:
1. Konveksiyonel (Yükselim) Yağışlar
Yeryüzünde ısınan hava hafifleyip yükselir. Yükselmeye bağlı olarak soğur ve yağış oluşturur (Şekil 1.51).
Genellikle öğle saatlerinden sonra iri taneli sağanak şeklinde görülen yağışlardır. Dünyada Ekvator çevresi ile
orta kuşak karalarının iç kesimlerinde görülen yağış şeklidir.
2. Orografik (Yamaç) Yağışlar
Yatay yönde hareket eden hava kütleleri yer şekillerine bağlı olarak yükselip soğuyarak yağış bırakabilir (Şekil
1.52). En kurak bölgelerde bile yüksek dağ ve tepeler çevrelerine oranla daha fazla yağış alır. Orografik yağışlar özel-
likle denizden karaya doğru esen rüzgârların kıyıya paralel olan dağlara çarptığı yerlerde yoğun olarak görülür. Bu tür
yerlerde eğer dağlar fazla yüksekse hava kütleleri, içerisindeki tüm nemi rüzgâra dönük yamaca bırakarak diğer yamaca
nerdeyse tamamen kuru olarak geçer. Böylece dağın bir yamacı fazla yağış alırken diğer yamacın kurak olması orografik
yağışların en belirgin özelliğidir.

Soğuk Hava
Soğuk Hava

Sıcak Hava
Sıcak Hava

Şekil 1.51: Konveksiyonel yağış oluşumu Şekil 1.52: Orografik yağış oluşumu

3. Frontal (Cephe) Yağışlar
Farklı hava kütlelerinin karşılaşma alanlarında oluşan yağış şeklidir (Şekil 1.53). Soğuk ve sıcak hava kütleleri
karşılaştıklarında sıcak hava soğuk havanın üzerine yükselir. Yükselmeye bağlı ve temas yüzeyindeki soğumaya bağlı
olarak yağış oluşur. Cephe yağışları orta kuşakta kutuplardan gelen hava kütleleri ile Ekvator yönünden gelen hava
kütlelerinin karşılaşması sonucunda yaygın olarak görülür.

Sıcak Hava Soğuk Hava

Şekil 1.53: Frontal yağış oluşumu

116 DOĞAL SİSTEMLER