Page 59 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

nedenle Akdeniz ve Karadeniz’in kıyı kesimlerinde nemli iklimler çoğunlukla sadece dar bir kıyı şeridi boyunca
etkili olur. Bu durum Türkiye’de karasal iklim koşullarının geniş alanlarda etkili olmasının temel nedenidir. Ege
kıyılarında ise dağlar kıyıya dik uzandığından nemli iklim iç kesimlere daha çok sokulabilir ve Akdeniz ikliminin
etkili olduğu alan genişler.
Yükselti
Türkiye ortalama yükselti değeri (1132 m)
fazla olan bir ülkedir (Grafik 1.20). Türkiye’de
yer şekillerinin yükseltisinin kısa mesafeler için-
de değişmesi sıcaklığın ve diğer iklim özellikleri-
nin değişmesine neden olmaktadır. Örneğin daha
yüksek olan Doğu Karadeniz kıyıları, Batı Kara- 0 200 km
deniz’e göre daha çok yağış alır.
Çevresindeki Denizler Harita 1.31: Türkiye’de yer şekilleri kısa mesafeler içinde değişir.
Türkiye üç tarafı denizlerle çev-
Yüzölçümü (km ) 2
rili bir ülkedir. Denizler büyük nem
kaynakları olduğu için yakın çevresi- 250,000 228464
nin sıcaklık farkları ve yağış gibi ik-
200,000
lim özelliklerini etkiler. Denizlerden
uzaklaştıkça nemlilik azalır, karasal 150,000
iklim koşulları görülür. Türkiye’nin 113482 131451
etrafının denizlerle çevrili olmasının 100,000 83052 61956
sonucu olarak, kıyı kesimleri iç kesim- 54057 75674
lere göre daha yağışlı ve sıcaktır. 50,000 18465
Hava Kütleleri 2785 278185
0
Türkiye’de etkili olan hava kütle- 0-250 250-500 500-750 750-1000 1000-15001500-2000 2000-25002500-30003000-4000 4000>
Yükselti (m)
leri, doğdukları ve geçtikleri yerlerin
özelliklerine bağlı olarak farklı etki- Grafik 1.20: Türkiye arazisinin yükselti basamaklarına dağılışı
lerde bulunur (Harita 1.32).

Atlas Okyanusu’ndan gelen bu hava kütleleri Avrupa Kışın etkili olan Sibirya kökenli bu hava kütleleri ku-
ülkeleri ve Balkanları geçerek Türkiye’ye ulaşır. Ka- zeyden ve kutup yakınlarından geldiği için soğuk, kara
radeniz sahillerinde yağmur, iç kesimlerde ise kar ya- üzerinde oluştuğu için kuraktır. Karadeniz’i geçerken
ğışları bırakabilir. Akdeniz üzerinden geldiğinde daha nem kazanması durumunda yamaç yağışları bırakabilir.
etkili olur ve bol yağış bırakır.

Yazın Kuzey Afrika ve Arap Yarımadası üzerinde
oluşan yüksek basınç alanından doğan bu hava kütle-
Yıl boyunca etkili olan tropikal ve sıcak karakterli bu leri karasal karakterli, sıcak ve kurudur. Akdeniz’den
hava kütleleri sıcak ve nemli olduğu için kış ve bahar geçerken yeterli ölçüde nem kazanması durumunda
aylarında batı bölgelere bol yağış bırakır. yağış bırakabilir. Bu hava kütlelerinin, çölden kaldırıp
0 300 600 km Türkiye’ye kadar taşıdığı tozlar çamur yağışına neden
olabilir.
Harita 1.32: Türkiye’yi etkileyen hava kütleleri

DOĞAL SİSTEMLER 133