Page 173 - Defterim - Felsefe 10

3. ÜNİTE

7. Galileo’nun başarısı sadece teleskobu gökyüzüne çe- 10. Bilim felsefecisi Popper, bilimsel olmayı “sınanabilir”
viren ilk kişi olmasından kaynaklanmaz. O, topladığı ve “yanlışlanabilir” olmaya dayandırmıştır. Bu ilkeye
verilerin anlamını şöyle veya böyle fark etmişti. Veri- göre bir teorinin bilimsel olması için deneylerle, sına-
nin anlama dönüşmesi nasıl gerçekleşir? Aynı şekilde malar yoluyla test edilebilir ve çürütülebilir önermelere
ölçümlerinde bir tuhaflık olduğunu fark eden Marie sahip olması gerekir. Popper’a göre, test edilemeyecek,
Curie, üzerinde çalıştığı maddeler arasında bilinme- deneylerle çürütülemeyecek önermeler yanlışlanabilir
yen bir element olduğunu anlamaya nasıl başlamıştı? olmadığından bilimsel de olmayacaktır.
Diğer yandan Alfred Wegener, kendinden önce birçok- Buna göre Popper’ın yanlışlanabilirlik ilkesi dikka-
larının yaptığı gibi küre şeklinde bir haritaya bakmış te alındığında aşağıdakilerden hangisi bilimsel bir
ancak Afrika ve Güney Amerika’nın biçimlerinin birbi- önerme olarak kabul edilebilir?
rine çok iyi uyduğunu nasıl fark etmişti? A) Kare, bütün kenarları ve açıları birbirine eşit olan
Bu parça, bilimsel buluşlarda aşağıdakilerden hangi- düzgün bir dörtgendir.
sinin önemine vurgu yapmaktadır? B) Asal sayılar sadece kendisi ve 1 sayısına bölünebi-
A) Eski bilgilerin gereğine len 1’den büyük doğal sayılardır.
B) Evrende düzenin olduğunun kabulüne C) Dünya’da atılan nesneler her zaman yere düşer.
C) İnsan aklına olan güvene D) Bütün bekârlar evli olmayanlardır.
D) Yaratıcı hayal gücünün gereğine E) Bütün saydam cisimler ışığı geçirir.
E) Bilim insanları topluluğunun varlığına (2017-YGS)
(2015-YGS)
11. Modern fiziğin temeli olan Kuantum Kuramı hakkın-
daki popüler kitapların tümü şu noktanın altını çizer:
Newton Kuramını temel alan eski fizikten kalma var-
sayımların hiçbirini yeni fiziğin içine taşıyamazsınız.
Örneğin, eski fizik anlayışında bulunan, her olayın bir

belirlendikleri anlayışını yeni fiziğe aktaramayacağı-
8. Bilimlerin keşfi için önerdiğim yol, düşüncelerin kes- nedeni olduğu ya da olayların, nedenleri tarafından
kinliğine ve güçlülüğüne çok az şey bırakır. Tersine nız gibi “parçacık” terimini Kuantum Kuramı içinde
tüm düşünceleri ve anlayışları neredeyse aynı düzeye kullanıyorsanız parçacığın Newtoncu anlamda küçük
yerleştirir. Tıpkı düz bir çizgi ya da kusursuz bir daire 3 . Bölüm: Bilim Felsefesi bir madde parçası olduğunu da varsayamazsınız.
çizmede olduğu gibi, eğer tek başına elle yapılıyorsa Newton Kuramı ile Kuantum Kuramı hakkındaki bu
her şey elin titremesine ve alışkanlığına bağlıdır. Oysa parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?
bu, cetvel veya pergel yardımıyla çiziliyorsa ya ele çok A) Bu iki kuramın birbirine karşıt olduğu
az bağlıdır ya da hiç bağlı değildir. B) Newton Kuramı’nın yanlış olduğu
Francis Bacon’un Novum Organum adlı eserinden
alınan bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulan- C) Kuantum Kuramı’nın daha nesnel olduğu
maktadır? D) Bu iki kuramın farklı paradigmalarda olduğu
A) Bilimsel bilgi B) Bilimsel yöntem E) Bilimsel bilginin tekrarlanabilir olduğu
C) Bilimsel etkinlik D) Bilimsel ürün (2017-YGS)
E) Bilimsel yasa
12. Gazali, doğadaki nedenselliğe yönelik şüpheci bir
(2015-YGS)
yaklaşım sergiler. Ona göre filozoflar, doğadaki düzeni
doğa yasası dedikleri ilkelerle açıklar. Buna göre do-
ğada olup biten hiçbir şey bu ilkelere aykırı olamaz.
Ancak Gazali için filozofların nedensellik dedikleri
şey, terimlerin ve bu terimlere karşılık gelen nesnele-
9. Şimdiye kadar gördüğümüz tüm kuğuların beyaz olma- rin birbirini gerektirmesi değil, olayların birbiri ardı
sından çıkardığımız “Tüm kuğular beyazdır.” sonucu, sıra gelmesinden ibarettir. Çünkü ateş ile yanma ara-
gelecekte göreceğimiz tüm kuğuların beyaz olacağını sındaki ilişkiye bakıldığında ateşin yakmayabileceğini
ifade eder. Ancak, biz geleceği henüz yaşamadık ve ge- düşünmek mantıksal olarak çelişkili değildir.
lecekte siyah bir kuğu görmeyeceğimizi bilmiyoruz. Gazali’nin bu parçada nedensellikle ilgili düşüncesi-
Karl Popper’ın bu gerekçeyle, pozitivist bilim anlayı- ni aşağıdakilerden hangisi ifade etmektedir?
şında karşı çıktığı temel ölçüt, aşağıdakilerden han- A) Doğadaki her şey doğal nedenlerden meydana gelir.
gisidir? B) Aynı koşullar altında hep aynı sonuçlar ortaya çıkar.
A) Doğrulanabilirlik B) Yanlışlanabilirlik C) Neden sonuç ilişkisi tanrısal iradenin sonucudur.
C) Uygulanabilirlik D) Açıklanabilirlik D) Doğa denilen karmaşık yapıda, mucize veya rast-
E) Sınanabilirlik lantı söz konusu değildir.

(2016-YGS) E) Neden ve sonuç arasında doğada zorunlu bir ilişki yoktur.
(2018-TYT)
171