Page 193 - DEFTERİM FİZİK 10

3� Ünite: Dalgalar
Notlarım

Ses dalgalarının bazı özellikleri aşağıda verilmiştir.
√ Ses, titreşim hareketi sonucu oluşan bir enerji türüdür.
√ Sesin yayılması için maddesel bir ortam gereklidir.
√ Ses dalgaları mekanik dalgalardır.
√ Ses dalgaları boyuna dalgalardır.
√ Ses dalgaları incelik-kalınlık ve şiddet gibi özellikleri bakımından
sınıflanabilir.
√ Ses, tanecikler arası mesafenin en az olduğu katı ortamlarda en hızlı
iletilirken tanecikler arası mesafenin çok olduğu gaz ortamlarda en yavaş
iletilir�
√ Ses dalgalarının yayılma hızı ortamın sıcaklığına da bağlıdır. Ortam sıcaklığı
arttıkça ortam taneciklerinin kinetik enerjileri arttığından sesin yayılma
hızı artar.
√ Ses dalgalarının sürati sadece sesin ilerlediği ortamın özelliklerine bağlıdır.
√ Ses dalgaları ses kaynağından çıkarak her doğrultuda yayılır.

3.4.1. SES DALGALARI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

Yükseklik
Canlı veya cansız varlıkların çıkardığı seslerden bazıları ince bazıları kalındır.
Örneğin kedinin sesi köpeğin sesinden incedir ya da davulun sesi flütün
sesinden kalındır. İnce sesi kalın sesten ayıran özelliğe sesin yüksekliği denir�
Sesin yüksekliği, kaynağın frekansı ile ilgili bir durumdur. Kaynağın frekansı
arttıkça sesin yüksekliği de artar ve yüksekliği artan ses incelir. Yüksekliği fazla
olan seslere ince (tiz) sesler denir. Ses kaynağının frekansı azaldıkça ürettiği
sesin yüksekliği de azalır ve yüksekliği azalan ses kalınlaşır. Yüksekliği az olan
seslere kalın (pes) ses denir�
Sesin yayıldığı ortamın özellikleri frekansı etkilemez. Ses dalgalarının frekansı
kaynağın özelliklerine bağlıdır. Bir telden çıkan sesin frekansı telin yapıldığı
maddenin cinsine, teli geren kuvvete, telin boyuna ve kalınlığına (kesit alanına)
bağlıdır.

√ Aynı maddeden yapılmış, eşit uzunlukta ve eşit kuvvetle gerilmiş farklı
kalınlıktaki tellerden çıkan sesin frekansı kalınlık ile ters orantılıdır.
Telin kalınlığı arttıkça frekansı azalır, çıkan ses kalınlaşır.

√ Aynı maddeden yapılmış, aynı kalınlıkta ve eşit kuvvetle gerilmiş
farklı uzunluktaki tellerden çıkan sesin frekansı telin uzunluğu ile ters
orantılıdır. Telin uzunluğu arttıkça frekansı azalır, çıkan ses kalınlaşır.

√ Aynı maddeden yapılmış, kalınlıkları ve
uzunlukları aynı olan teller; farklı kuvvetlerle
gerildiğinde teli geren kuvvet arttıkça çıkan
sesin frekansı artar ve çıkan ses incelir.

Örneğin gitarın akort düğmeleri kulanılarak teli
geren kuvvet artırıldığında telden çıkan sesin
frekansı artacağı için ses incelir.

193