Page 192 - DEFTERİM FİZİK 10

3� Ünite: Dalgalar
Notlarım
Taneciklerin titreşim enerjisini birbirine aktarması
ile ses dalgaları oluşur. Ses dalgaları her doğrultuda
yayılır (Görsel 3.42). Titreşim sonucunda meydana
gelen ses dalgaları havada yayılarak kulağa gelir. Sesin
ses
yayılması için mutlaka maddesel bir ortam gereklidir. dalgası
Eğer maddesel bir ortam yoksa ses dalgaları
yayılamaz. Örneğin ses dalgalarının yayılması için
gerekli maddesel ortam olmadığından uzayda ses
dalgaları yayılamaz.
Görsel 3.42
Ses, ortam taneciklerinin titreşim enerjisini birbirine aktarmaları sonucunda
ilerler ve bu sebeple taneciklerin birbirine yakın olması ses dalgalarının süratini
artırır. Sesin sürati aşağıdaki tabloda verildiği gibi katılarda en fazla, gazlarda
ise en azdır. Ayrıca sıcaklığın artması, sesin yayılma hızını da artırır.

Aşağıdaki tablolarda sesin aynı sıcaklıktaki farklı maddelerde ve farklı
sıcaklıktaki aynı maddelerde yayılma hızları verilmiştir.

SICAKLIK SESİN HIZI
SICAKLIK SESİN HIZI MADDE
MADDE (°C ) (m/s)
(°C ) (m/s)
Hava 0 332
Karbondioksit 20 277
Hava 20 344
Hava 20 344
Hava 100 386
Alkol 20 1213
Su 0 1432
Su 20 1463
Su 20 1463
Altın 20 1743
Su 100 2100
Bakır 20 3560
Demir 0 5000
Demir 20 5130
Demir 20 5130
Taş 20 5970
Demir 100 5300

Ses olayının ilk bilimsel açıklamasını yapan Farabi
(Görsel 3.43), 870 yılında Türkistan’ın Farab şehrinde
doğmuştur. Farabi, ayrıca müzik aletlerinin yapımında
gerekli olan temel ilkeleri ortaya koymuştur.
Farabi (Temsili)
Görsel 3.43
Sesin dalgalar halinde yayıldığını ve boyuna
dalga türü olduğunu daha iyi anlamak için
hava dolu borunun ucuna sızdırmaz bir piston
yerleştirilir. Piston, borunun ekseni boyunca
sabit bir periyotla ileri geri hareket ettirilir.
Piston ileri geri hareket ettirildiğinde önce
yakınındaki hava moleküllerini ileri iterek
sıklaştırır. Piston geri çekildiğinde ise hava
molekülleri seyrekleşir (Görsel 3.44).

Bu durum hava ortamında yüksek basınç ve
düşük basınç bölgeleri oluşturur. Ses dalgaları
bu şekilde üç boyutlu olarak her yöne yayılır. Görsel 3.44

192