Page 51 - DEFTERİM FİZİK 10

1. Ünite: Elektrik ve Manyetizma
Notlarım
ELEKTROMIKNATISLAR

Uzun bir tel yan yana halkalar oluşturacak şekle
getirilir ve telin üzerinden akım geçirilirse hal-
kaların içinde manyetik alan oluşur. Manyetik
alan şiddetinin büyüklüğü birim uzunluğa yer-
leştirilen halka sayısı ve akım şiddet ile doğru
orantılıdır. Bu şekilde akım halkalarından oluşan
silindir biçimli yapıya bobin, solenoid ya da akım Görsel 1.47
makarası denir (Görsel 1.47).
i B
Başparmak
manyetik alanın
Akım makarasının merkezindeki manyetik yönünü gösterir.
alanın yönü yine sağ el kuralıyla bulunur. Akım
makarası, sağ elin dört parmağı halkalar üze-
rinden geçen akım yönünü gösterecek şekilde
avuç içine alınırsa başparmak dört parmağa dik
olacak şekilde açılır ve başparmak manyetik ala- i
nın yönünü gösterir (Görsel 1.48). Diğer parmaklar
akımın yönünü
gösterir�

Görsel 1.48

Manyetik maddelerin üzerine sarılmış tellerden akım geçirildiğinde akımın oluş-
turduğu manyetik alandan etkilenen bu maddeler mıknatıslık özelliği kazanır.
Oluşturulan bu yapay mıknatıslara elektromıknatıs denir�

AKLINIZDA BULUNSUN!

Elektromıknatısın manyetik alan şiddeti, iletken telden geçen akım
şiddeti ve birim uzunluk başına sarım sayısı ile doğru orantılıdır.

Elektromıknatıslar geçici mıknatıslardır; akım kesilirse mıknatıslık özelliklerini
kaybederler. Ayrıca akımın yönü değiştirilirse elektromıknatısın kutuplarının
da yeri değiştirilmiş olur. Akım şiddetinin değiştirilmesiyle elektromıknatısın
gücü ayarlanabilir. Bu durum birçok avantaj sağlar.

CERN gibi bilimsel araştırma merkezlerinde
parçacık hızlandırıcılar kullanılarak atom
altı parçacıkların keşfi ve evrenin oluşumuna
yönelik teoriler hakkında çalışmalar yapıl-
maktadır. CERN'de bulunan büyük hadron
çarpıştırıcısında (LHC) çok güçlü manye-
tik alanlar oluşturan süper iletken elek-
tromıknatıslar kullanılır.

51