Page 107 - DEFTERİM TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

B) Âşık Edebiyatı Nazım Türleri

Güzelleme Koçaklama
İnsan, hayvan, tabiat vb.nin Kahramanlık, savaş, cesaret ve
güzelliklerini ele alan, onları öven yiğitlik ile ilgili âşık edebiyatı
âşık edebiyatı şiir türüne güzelleme şiir türüne koçaklama denir.
denir. Güzellemelerde sevgi, aşk, Koçaklamaların coşkun ve
özlem, ayrılık gibi lirik temalar yiğitçe bir üslubu vardır.
işlenir.

KOŞMA
Taşlama Ağıt
Toplumun ve kişilerin Ölüm, afet, savaş, kaza,
beğenilmeyen, istenmeyen, aksayan hastalık, gurbet gibi olayların
yönleri ile kusurlarını ve gülünç ardından söylenen ve yaşanan
taraflarını ele alan âşık edebiyatı acıyı dile getiren âşık edebiyatı
şiir türüne taşlama denir. şiir türüne ağıt denir.

C) Tekke Şiiri Nazım Türleri

İlahi
Allah’ın varlığını, birliğini, yüceliğini ve kudretini övmek; ona yalvarmak, ona
duyulan sevgiyi ve saygıyı ifade etmek için söylenen şiirlere ilahi denir.
Genellikle hecenin 7, 8 ve 11’li kalıplarıyla söylenir.
Aruz ölçüsüyle yazılan ilahiler de vardır.
Nefes
Bektaşi şairlerin söylediği, Bektaşilikle ilgili temaların işlendiği ilahilere nefes denir.
Nefeslerde Hz. Muhammed ve Hz. Ali’ye övgüler dile getirilir.
Bektaşilik tarikatının temel düşünce, inanç ve kuralları ele alınır.
Genellikle hecenin 7, 8 ve 11’li kalıplarıyla söylenir.
Aruz ölçüsüyle yazılan nefesler de vardır.
Deme
Alevilikle ilgili temaların işlendiği şiirlere deme denir.
Alevi törenlerinde saz eşliğinde söylenir.
Genellikle 8’li hece ölçüsüyle oluşturulur.
Nutuk
Tarikat büyükleri tarafından tarikata yeni giren kişilere ve müritlere o tarikatın
erkân, adap ve derecelerini öğretmek için söylenen şiirlere nutuk denir.
Şathiye
Mutasavvıf şairlerin vecd ve istiğrak hâlinde söylediği, ilk bakışta anlamsız, saçma
ve küçük düşürücü görünen şiirlerdir.
Şathiyelerde Allah’la senli benli konuşma üslubu benimsenir. İnançlarla ilgili
alaycı ve şakacı bir eda takınılır. İlk bakışta yadırganan ve anlaşılmaz bulunan
şathiyelerde derin anlamlar gizlenir.
Devriye
Tasavvuftaki devir nazariyesini ele alan şiirlere devriye denir.
Devriyelerde yaratılışın başı ve sonu arasındaki yolculuk dile getirilir.

105