Page 169 - DEFTERİM TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

9. Etkinlik: Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan kısımları beyitlerden hareketle uygun şekilde
tamamlayınız.

Kan yudup ölenlerin derd-i derûnun yazmağa
Bir varaktır lâlenin ağzında her pergâleler
Ahi

Esdi nesîm-i nev-bahâr açıldı güller subh-dem
Açsun bizim de gönlümüz sâkî meded sun câm-ı Cem
Nef’î

a) Türkçede sert ünsüzle biten kelimeler sert ünsüzle başlayan ekler alır. Verilen şiirlerdeki
......................................... sözcüğü bu kurala aykırı olarak kullanılmıştır. Bu sözcüğün doğru
kullanımı ......................................... şeklindedir.

b) “Yudup” sözcüğünün günümüzdeki yazımı ......................................... şeklindedir.

c) Şiirdeki “yazmağa” sözcüğünün günümüzdeki yazımı ......................................... şeklindedir.

10. Etkinlik: Aşağıdaki cümlelerin başındaki kutucukları yargılar doğru ise “√”, yanlış ise “x”
ile işaretleyiniz.

DOĞRU-YANLIŞ

a) “iken” ünlü ile biten sözcüklere bitişik yazıldığı zaman “iken”in başındaki “i” ünlüsü
düşmez, korunur.

b) Ek eylemin çekimli biçimleri olan “idi, imiş, ise” ek olarak yazıldığı zaman bitişik,
sözcük olarak yazıldığında ayrı yazılır.

c) “idi, imiş, ise” ünsüz harfle biten sözcüklere ulandığı (bitişik yazıldığı) zaman “i” sesi
düşer. Birleşik yazımlarda kalınlık-incelik (büyük ünlü uyumu) uyumuna uymaz.

ç) ”idi, imiş, ise” ünlü harfle biten kelimelere bitişik yazıldığı zaman araya “y”
kaynaştırma ünsüzü girmeyebilir.

d) Ek fiilin zarf-fiil eki almış şekli olan “iken” ayrı yazılabildiği gibi kelimelere bitişik de
yazılabilir.

e) Eklendiği kelimenin ünlüleri kalın olsa da “-ken” zarf-fiil ekinin ünlüsü ince kalır.

f) İsim durum ekleri ve iyelik ekiyle yapılan ikilemeler bitişik yazılır.

g) İle, ünsüzle biten kelimelere bitişik olarak yazıldığında “i” ünlüsü düşer ve büyük ünlü
uyumuna uymaz.

167