Page 123 - Düşünüyorum Tematik Etkinlik Kitabı

TEMA 6 BİLİM VE TEKNOLOJİ

4 Uzaydaki Çöpler

Etkinlik Açıklaması Bu etkinlik, öğrencilerin dinledikleri metinden hareketle insan faaliyetlerinin doğal dengeye etkisi konu-
sunda çıkarımlarda bulunabilmesi ve doğal dengenin korunmasına yönelik çözüm önerileri sunabilmesi
üzerinedir.
Etkinliğin Amacı Teknolojik çalışmaların doğal dengeye etkisiyle ilgili çıkarımlarda bulunarak dinlediği metindeki kelime ve
kelime gruplarının anlamlarını tespit edebilme.
Etkinliğin Metin etkileşimli tahtada açılarak öğretmen tarafından okunur. Öğrencilerden metinden hareketle insan
Uygulanması faaliyetlerinin doğal dengeye etkisiyle ilgili çıkarımlarda bulunarak doğal dengenin korunmasına yönelik
çözüm önerilerini sözlü anlatım kurallarına uygun şekilde sınıf arkadaşları ile paylaşmaları istenir. Metinde
geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını tespit etmek amacıyla hazırlanan bulmaca öğrenciler tara-
fından çözülür.

Yönerge
1. Öğretmeninizin etkileşimli tahtada açtığı aşağıdaki metni dinleyiniz.

UZAYDAKİ ÇÖPLERİMİZİ TOPLAMA ZAMANI

İnsanlar, evreni keşfetme hayallerini hayata geçirmeye başladıklarından beri, Dünya’nın dışında da iz-
ler bırakıyor. Ruslar tarafından 1957 yılında fırlatılan ve dünyanın ilk yapay uydusu olan Sputnik 1’den
sonra uzaya yaklaşık 6000 uydu gönderildi. Ancak bu uyduların sadece 1000’e yakını şu an hizmet
vermeye devam ediyor. Bu, uzayda bol miktarda çöpümüz olduğu anlamına geliyor. Yani insan kay-
naklı atıklar yeryüzünde olduğu gibi uzayda da sorun oluşturuyor. Dünya’nın etrafında hareket eden
parçacıkların büyük kısmı insan kaynaklı atıklar -ömrünü tamamlayan uydular, uzay araçlarını taşıyan
roket kalıntıları, fırlatmadan sonra uzay aracından ayrılan bileşenler- sonucu ortaya çıkıyor. Bu neden-
le yörünge kalıntıları olarak da isimlendiriliyorlar. Yörünge kalıntılarının büyük kısmı tekrar Dünya’ya
düşmesine (bazısı atmosferde yanarak yok olurken bazısı yerin yüzeyine ulaşıyor) rağmen bir kısmı
Dünya’nın etrafında hareket ediyor. Dünya’nın etrafında hareket eden farklı büyüklüklerde milyonlarca
kalıntı olduğu tahmin ediliyor. Bu parçacıkların hızı saatte 30.000 km’ye ulaşabildiği için çok küçük
parçacıklar bile uzay araçlarına büyük zararlar verebiliyor. Space Surveillance Network (SSN) ola-
rak isimlendirilen sistem, radar ve teleskoplar kullanarak Dünya'nın etrafında hareket eden kalıntıları
tespit ediyor, listeliyor ve izliyor. Peki, Dünya’nın etrafı halihazırda görev yapan uzay araçları için en-
dişelenmemizi gerektirecek kadar kalabalık mı? NASA araştırmacılarına göre Dünya’nın etrafındaki
uzay araçlarının birçoğunun hareket ettiği yörüngedeki (LEO) kalıntıların yoğunluğu, zincirleme çar-
pışmaları tetikleyecek seviyeye ulaştı bile. Kessler Sendromu olarak isimlendirilen bu durum uzaydaki
insan kaynaklı kalıntılar arasındaki çarpışmaların çok sayıda yeni parçacık oluşmasına, dolayısıyla
çarpışma riskinin katlanarak artmasına yol açması olarak açıklanabilir. (...) Bu zamana kadar yörünge
kalıntıları arasında gerçekleşen çarpışmaların en önemlisi ABD’ye ait bir iletişim uydusu olan Iridium
33 ile Rusya’ya ait eski bir iletişim uydusu olan Cosmos 2251 arasındaki çarpışmaydı. İki uydu 10
Şubat 2009 tarihinde yaklaşık 790 km irtifada çarpıştı. Her iki uydunun da parçalanmasına neden olan
bu olay sonrasında yörünge kalıntılarına farklı büyüklüklerde binlerce yeni parçacık eklendi. Bunun
dışında uyduların kasıtlı olarak imha edildiği durumlar da söz konusu olabiliyor. Örneğin bazı ülkeler
uydulara karşı geliştirdikleri silahların denemeleri sırasında ömrünü tamamlamış uyduları hedef alabi-
liyor. Uzaydaki bu tür kazaları engellemenin en etkili yolu ise uzaydaki çöplerimizi temizlemek. Uzay
çöplerinin temizlenmesine yönelik araştırmalardan biri RemoveDebris isimli bir proje. 2017 yılında test
edilmesi planlanan projede yörünge kalıntılarının imha edilmesi amacıyla farklı yöntemler kullanılıyor.
Bunlardan ilkinde uzay çöplerinin balıkçı ağlarına benzeyen bir sistemle yakalanması, daha sonra ise
uzay aracıyla birlikte hareket eden kalıntının uzay aracı Dünya’ya dönerken atmosferdeki sürtünme
nedeniyle yanarak yok olması hedefleniyor. Test edilecek diğer yöntemlerde ise temel amaç yörünge
kalıntılarının hareket doğrultularının atmosfere girmelerini sağlayacak şekilde değiştirilmesi. Japonya
Uzay Ajansı (JAXA) ise yakın zamanda uzay çöplerini temizlemek amacıyla geliştirdiği bir sistemi test
etmek üzere uzaya yolladı. KITE olarak isimlendirilen deneyde uzay aracından ucunda 20 kg’lık bir
kütle bulunan 700 m uzunluğunda bir ip salınacak. Deney sırasında ipten geçen elektrik akımının ve

123