Page 76 - Coğrafya

Coğrafya 10

4) NÜFUS PİRAMİTLERİ

Nüfusun sosyoekonomik durumunu belirleyebilmek ve geleceği ile ilgili planlar yapabilmek için yaş ve yaşın
cinsiyetlere göre dağılımının öncelikli olarak bilinmesi gerekir. Nüfusun yaş ve cinsiyet yapısını gösteren grafiklere
nüfus piramitleri denir. Nüfus piramitlerinde yaş grupları; 0-4, 5-9 .... 65-69, 70-74 ..... şeklinde dar aralıklı olarak
ya da 0-14 yaş (genç ya da çocuk nüfus), 15-64 yaş (aktif ya da yetişkin nüfus) ve 65 ve üstü yaş (yaşlı nüfus) gibi
geniş aralıklı olarak sınıflandırılmaktadır. Nüfus piramitlerine bakılarak o bölgedeki toplam nüfusun yaş gruplarına
göre dağılımı ile genel olarak o bölgenin toplumsal ve ekonomik yapısı hakkında bilgi edinilebilir.
Nüfus piramitleri; kenarları içe çökük, düzgün üçgen biçimli, asimetrik şekilli, arı kovanı ve çan şeklindeki
nüfus piramitleri olmak üzere beş ana gruba ayrılır.
Kenarları İçe Çökük Nüfus Piramidi: Doğum ve 90+
ölüm oranlarının fazla olduğu az gelişmiş ülkelere ait 85-89
80-84
nüfus piramididir. Piramidin alt kısmının geniş olması, 75-79
70-74
gerçekleşen doğumlar sonucu çocuk sayısının fazla ol- 65-69
60-64
masından kay naklanmaktadır. Piramidin üst kısmının 50-54
55-59
dar olması ise ortalama yaşam süresinin az olmasına 40-44
45-49
bağlı olarak yaşlı nüfusun azlığından kaynaklanmakta- 35-39
30-34
25-29
dır. Doğum ve ölüm oranları dengeli bir seyir izlediği 20-24
için nüfus artış hızı çok yüksek değildir. Sanayi Devrimi 15-19
10-14
5-9
öncesine ait olan bu nüfus piramitleri; günümüzde An- 0-4
gola, Burundi ve Benin gibi ülkelerde görülür .
Grafik 1.7: Kenarları içe çökük nüfus piramidi (BM)
Düzgün Üçgen Biçimli Piramit: Doğum oranları-
90+
Erkek 85-89 Kadın
80-84 nın yüksek olmasına karşılık ölüm oranlarının azal-
75-79
70-74 maya başladığı ülkelere ait nüfus piramididir. Do-
65-69
60-64 ğum oranları yüksek olduğu için piramidin alt kısmı
55-59
50-54 geniştir. Sağlık koşullarının düzelmeye başlamasıyla
45-49
40-44 ölüm oranları azalmıştır. Buna bağlı olarak ortaya
35-39
30-34 çıkan piramit ikizkenar üçgene benzemektedir. Bu
25-29
20-24 özelliğe sahip olan ülkelerde hızlı bir nüfus artışı gö-
15-19
10-14 rülmektedir. Bolivya, Filipinler ve Hindistan gibi yeni
5-9
0-4 gelişmekte olan ülkelerin nüfus piramitleri bu şekil-
6 4.5 3 1.5 0 0 1.5 3 4.5 6 dedir .
Kişi sayısı (milyon) Kişi sayısı (milyon)
Grafik 1.8: Düz üçgen biçimli nüfus piramidi (BM)
90+
Erkek 85-89 Kadın
80-84
Asimetrik Şekilli Nüfus Piramidi: Doğum oranın- 75-79
70-74
da ciddi bir düşüşün görüldüğü ülkelere ait nüfus pira- 65-69
60-64
mididir. Piramidin taban kısmına bakıldığında doğum 55-59
50-54
oranlarının hızla düştüğü ve nüfus artış hızının azaldı- 45-49
40-44
35-39
ğı görülür. Bu durum, ülkelerin gelişmişlik seviyesinin 30-34
25-29
yükselmeye başladığını göstergesidir. Bangladeş, Çin 20-24
15-19
ve Brezilya gibi ülkelerin nüfus piramidi bu şekildedir 10-14
5-9
0-4
9 7.2 5.4 3.6 1.8 0 0 1.8 3.6 5.4 7.2 9
Kişi sayısı (milyon) Kişi sayısı (milyon)
Grafik 1.9: Asimetrik şekilli nüfus piramidi (BM)
75