Page 10 - Felsefe 11 | 1.Ünite

1. ÜNİTE

Değişim Problemi

Lao Tse

Lao Tse, Taoizm’in kurucusu olarak kabul edilir. Lao Tse hakkındaki bazı bilgiler
rivayetlere dayanmaktadır. Tao, patika, yol ve öğreti anlamlarında kullanılmıştır.
Lao Tse’ye göre dünya var olan ve var olmayanlardan meydana gelmiştir. Var
olmayanların isimlendirilmesiyle var olanlar oluşmuştur. Bu değişim, sonsuz bir
kaynaktan beslenir. Bu kaynak Tao’dur. Her şey Tao’dan çıkar ve ona geri döner.
Tao, bu hâliyle tüm değişimlerin içinde değişmeden kalandır.
Lao Tse; Tao düşüncesiyle doğa filozoflarındaki temel madde, ilke veya ark-
heye benzetilebilecek bir cevheri dile getirmiştir. Tao düşüncesiyle evrenin deği-
şimine açıklama getirmeye çalışmıştır.

Herakleitos
Felsefede varlığın oluşu ve değişimi denince akla gelen ilk filozoftur. Bilgelik
ile çok bilgi sahibi olmayı birbirinden ayırır.
Herakleitos’a göre “arkhe” ateştir. Ateş, ölçüsü değişse de değişimin temelin-
de bulunur. Ateş, oluşumu sağlar. Bu durum süreklidir yani her şey sürekli bir
değişim içindedir. Değişimi anlamak için zamanı düşünmek yeterlidir. Her şey
karşıtıyla vardır ve kaçınılmaz olarak karşıtına dönüşecektir. Yaşam ölüme, sıcak
soğuğa… Karşıtların savaşı uyumlu birliğe ve ardından yeniden karşıtların sava-
şına dönecektir. Değişimin maddesi ateş, ilkesi logostur. Logos ölçüdür, akıldır.
Ancak bu aklın her şeyi yeniden başlatmanın dışında belirli bir amacı yoktur.
Herakleitos; değişim ve oluşa yönelik düşünceleriyle günümüze kadar birçok
filozofu etkilemiş ve etkilemeye de devam etmektedir.

Parmenides Parmenides, kendinden önceki birçok doğa filozofunda temel problem olan ark-
henin ne olduğundan öte varlığın değişimi ve bilgisi üzerine fikirler öne sürmüştür.
Felsefe tarihinin ilk büyük karşıtlığının tarafı olan Parmenides, Herakleitos’un
düşüncelerinin tam tersini dile getirmektedir. Parmenides, düşüncesinin merkezine
“Varlık vardır, yokluk yoktur.” ilkesini temel almıştır. Ona göre varlık; ezelî-ebedî,
bölünemez, boşluk içermeyen ve hareketsiz olandır. Varlık aldatıcı olarak, çokluk
olarak görünse de asıl olarak varlık bir olandır. Ayrıca değişimin reddiyle varlığın
zamanla olan bağının olmadığını da söyler. Parmenides’e göre değişim, bir şeyin
o şey olmaktan çıkıp başka bir şey olmasıdır. Yani bir şey varken yok olmaktadır.
Yokluk olmadığından yok olmak da mümkün değildir. O hâlde değişim duyusal bir
yanılgıdır. Varlığın değiştiğini düşünmek mantıksal bir hatayla çelişkiye düşmektir.
Düşünce var olanların bilgisine sahiptir, yokluk olmadığından yokluğun bilgisi de
olamaz.

20