Page 8 - Felsefe 11 | 1.Ünite

1. ÜNİTE

1.2. MÖ 6. YÜZYIL-MS 2. YÜZYIL FELSEFESİNİN

AYIRICI NİTELİKLERİ

MÖ 6-MS 2. yüzyıl felsefesinde farklı felsefi problemler ele alınmıştır. Doğa felsefesi olarak
adlandırıldığı dönemde ilk neden ve değişim, felsefenin insana yöneldiği dönemde Sokrates ve
Sofistlerin bilgi ve ahlak; sistematik felsefenin başladığı dönemde ise Platon ve Aristoteles’in varlık,
bilgi ve değer alanına ait tartışmaları öne çıkar.

İLK NEDEN VE DEĞİŞİM DÜŞÜNCELERİ
Doğanın insan için ihtiyaçları açısından bilinip tanınma gerekliliği felsefeden de önce vardır.
İnsanların yaşamlarını sürdürmeleri, ihtiyaçlarını karşılamaları, güven içinde yaşamaları doğanın
tanınmasına yönelik bilgiler oluşturulmasını sağlamıştır. Pratik amacın dışına çıkıp sadece anla-
mak ve merak gidermek için doğaya yönelmek hem bilim hem de felsefenin önemli bir işlevidir ve
teorik olana geçişi sağlamıştır.
MÖ 6. yüzyıl, felsefenin ortaya çıkışının belirginleştiği dönemdir (Görsel 1.4). İlk dönem filo-
zoflarının olup biteni doğa ile açıklama girişimleri, onların doğa filozofları olarak adlandırılmasını
sağlamıştır. Mitolojik açıklamalarla yetinmeyen düşünürler, belirli bir neden-sonuç ilişkisi açıkla-
ması geliştirmeye çalışmıştır. Dünyanın ve bütün varlıkların ortaya çıkış nedenini sorgulayan düşü-
nürler, mistik açıklamalardan kopmamakla birlikte arayışlarını doğaya yöneltmiştir.

Görsel 1.4: Efes

Bu dönem felsefesinin ana problemi, varlığın ilk nedeninin ne olduğudur. Varlığın ilk maddesi-
nin ne olduğu; ilk neden, ilke ve arkhe olarak isimlendirilmiştir. İlk neden, her şeyin ondan çıktığı
ve her şeyin temelini belirleyendir. Bu problem, bir yandan öz (mahiyet) bir yandan da varlığın
değişimi tartışmalarına dönüşmüştür. Doğa filozoflarından Thales, Anaksimandros, Anaksimenes,
Empedokles ve Demokritos varlığın özü tartışmalarında ilk neden anlayışıyla öne çıkmıştır. Varlığın
değişimi tartışmalarında ise felsefe tarihinin ilk karşıt fikirlerinin sahipleri olan Herakleitos ve
Parmenides ve Yunan filozoflarının dışında etkili bir filozof olan Lao Tse’nin görüşleri önemlidir. Bu
dönemi daha iyi anlamak için ismi geçen filozofların görüşlerini kısaca açıklamak gerekmektedir.

18