Page 31 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 2.Ünite

Genetik varyasyonlara neden olan faktörler; mutasyon, kromozomların bağımsız dağılımı, mayozda-
ki krossing over ve metafazdaki kromozomların bağımsız dağılım olayıdır.
Mutasyon, canlıların genlerinde meydana gelen rastgele ve kalıcı değişimler olarak tanımlanabilir. Bu
değişimlere çeşitli çevresel faktörler neden olmaktadır. Mutasyonlar; canlının üreme hücrelerinde, üreme
ana hücrelerinde veya vücut hücrelerinde gerçekleşebilir. Üreme ya da üreme ana hücrelerinde meydana
gelen mutasyonlar sonraki nesile aktarılabilirken vücut hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar, sadece o
bireyle sınırlı kalır. Mutasyonlar, canlılarda genetik varyasyonlara ve bunun sonucunda da fenotipik çeşitlen-
meye neden olur. Mutasyonların birçoğu canlılarda zararlı hatta öldürücü olabilir.
Genetik varyasyona neden olan diğer bir etmen mayoz sırasında kromozomların bağımsız dağılımıdır.
Mayozda bireyin anne ve babasından aldığı homolog kromozom çiftlerinin birbirinden ayrılarak (mayoz
1-anafaz 1) hangi gamete gideceği tamamen şansa bağlı bir olaydır. Mayozda kromozomların birbirinden
bağımsız olarak dağılımı sayesinde farklı genetik kombinasyonlara sahip gametler oluşur.
Mayozun profaz 1 evresinde gerçekleşen krossing over olayı da genetik varyasyonların nedenlerinden
bir diğeridir. Krossing over olayı sayesinde kromozomlar yeni gen dizilimlerine sahip olur. Bu şekilde eşeyli
üreyen canlılarda değişik gen kombinasyonlarına sahip gametler oluşarak tür içi genetik çeşitlilik artar.
Mutasyon, krossing over ve kromozomların bağımsız dağılımı gibi genetik varyasyon kaynakları gen
dizilimlerinin değişmesine neden olur. Bunun sonucunda yeni gen kombinasyonları meydana gelir, buna
rekombinasyon denir. Aynı türe ait bireylerin farklı genotiplere sahip olması, fenotip çeşitliliğini de artırır.
Genotipteki bu farklılıklar biyolojik çeşitliliğin temel nedenidir.

Örnek
Aynı anne ve babadan olan sağlıklı görünüme sahip kardeşlerin genotip özelliklerinde farklılıklar
görülmektedir. Bu farklılıkların sebebi aşağıdakilerden hangileridir?
I. Doğumdan sonraki büyüme gelişmelerinin farklı olması
II. Anne ve babadan çocuğa geçen kromozom sayılarının farklı olması
III. Eşey hücrelerinin mayoz sonucu oluşması

A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III Biyolojik Çeşitlilik
D) I ve II Soruları
E) II ve III
Çözüm

Cevap C seçeneğidir. Mayoz sonucu oluşan hücreler birbirlerinden farklı genetik özellikler taşır. Aynı
anne ve babanın mayoz sonucu oluşan üreme hücrelerinin döllenmesiyle oluşan sağlıklı çocuklarında
farklı genetiksel özellikler görülebilir.

Sır a Siz de

• Krossing over, mutasyonlar ve anafaz 1 evresinde homolog kromozomların zıt kutuplara rastgele ayrılması varyas-
yona sebep olmaktadır. Mutasyona sebep olan çevresel faktörler nelerdir?

• Canlıların mevcut genleri önceki nesillerden aktarılan genetik bir mirastır. Bu miras yararlı ve nesilden nesile ak-
tarılması istenilen nitelikte olabilir. Genetik çeşitliliğin korunmasının ve sürdürülmesinin neden önemli olduğunu
araştırarak arkadaşlarınızla sınıf ortamında paylaşınız.

Ana Düşünce
• Gonozomlar üzerinde sadece cinsiyeti belirleyen genler bulunmaz; hemofili, kısmi renk körlüğü, ku-
lak kıllılığı gibi eşeyle doğrudan alakası olmayan genler de bulunur.
• Soyağaçları, bir özelliğin nesilden nesile nasıl aktarıldığının izlenmesini sağlar.
• Annenin mtDNA’sı çocuklarına aynen aktarılır.
• Aralarında akrabalık olan bireylerin çocuklarında resesif olarak aktarılan hastalıkların ortaya çık-
ma ihtimali, aralarında akrabalık olmayanlara göre daha yüksektir.
• Tür içerisindeki genetik varyasyonlara neden olan faktörler; mutasyon, kromozomların bağımsız
dağılımı ve krossing over olaylarıdır.

81