Page 33 - Fen Lisesi Biyoloji 10

Page 33 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 2.Ünite

P. 33

ÜNİTE ÖZETİ

Kalıtım, bir canlının sahip olduğu özelliklerin nesilden nesile aktarılması olayıdır.
Genetik ise bu canlı türleri arasındaki benzerlik ve farklılıkların ortaya çıkmasını sağlayan
kalıtsal karakterlerin nesilden nesile nasıl aktarıldığını inceleyen bilimdir.
Kalıtımla ilgili çalışmaların başlangıcında insanlar, üstün özelliklere sahip bitki ve
hayvan ırkları geliştirmeye çalışmışlardır.
Mendel’in çalışmalarına gelinceye kadar kalıtımla ilgili birçok görüş ve teori ortaya
atılmıştır. Daha sonra genetik ile ilgili çalışmalar Mendel İlkeleri ile devam etmiş, günü-
müzde ise İnsan Genom Projesi ile hız kazanmıştır.
Mendel’in genetik ile ilgili yaptığı çalışmalar; karakter, özellik, homozigot, heterozi-
got, genotip, fenotip, çaprazlama, arı döl, resesif ve dominant gibi kavramların ortaya çık-
masını sağlamıştır. Mendel’in temelini attığı kalıtım çalışmalarında olasılık ilkeleri kulla-
nılmaktadır. Mendel ilkeleri bağımsız genler için geçerlidir.
Monohibrit çaprazlama bir karakter yönünden heterozigot iki bireyin, dihibrit çap-
razlama iki karakter yönünden iki bireyin çaprazlanmasıdır. Çaprazlamalar yapılırken ga-
metler oluşturulur ve oluşan nesillerin genotiplerini belirlemek amacıyla Punnett karesi
yöntemi kullanılabilir. Ayrıca gamet çeşidi sayısını belirlemek için formüller kullanılarak
hesaplamalar yapılabilir.
Aynı kromozom üzerinde bulunan genlere bağlı genler denir. Bağlı genlerde krossing
over gerçekleşmezse gamet çeşitliliği azalır.
Kontrol çaprazlaması yapılarak baskın fenotipli bir bireyin genotipi bulunabilir. Can-
lılarda özelliklerin ortaya çıkmasında aleller arasında dominantlık derecesi önemlidir.
Buna göre oluşan nesillerin fenotipik ve genotipik oranları değişir. Bu durumda; eş bas-
kınlık, eksik baskınlık ve çok alellik görülür.
Cinsiyete bağlı kalıtımda X kromozomu ile hemofili ve kısmi renk körlüğü gibi gene-
tik hastalıklar aktarılırken Y kromozomu ile kulak kıllılığı aktarılır. Soyağaçları hazırlana-
rak kalıtsal özelliklerin ve hastalıkların sonraki nesillere aktarımı incelenir.
Mitokondriyal kalıtımda annenin mitokondriyal DNA’sı ve bu DNA’da bulunan gene-
tik bilgiler yavru bireylere aktarılır.
Akraba evlilikleri, ülkemizde ve dünyada kalıtsal hastalıkların ortaya çıkmasını ve
hastalıklı bireylerin doğma ihtimalini artırır.
Mutasyonlar, kromozomların bağımsız dağılımı ve mayozdaki krossing over olayı
canlılarda genetik varyasyonlar meydana getirerek biyolojik çeşitliliği sağlar.

ÜNİTE ÖZETİ ÜNİTE ÖZETİ

28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38