Page 35 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 1 Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler, Duyu Organları

İki tip şeker hastalığı vardır: Tip I diyabet, insülin salgısının yokluğu
nedeniyle ortaya çıkar. Bağışıklık sistemi, pankreas hücrelerini hedef
alır ve pankreas insülin üretemez hâle gelir. Bu otoimmün bozukluk
daha çok, çocukluk dönemlerinde ortaya çıkar. Bu hastalık, genellikle,
günde birkaç kez insülin enjekte edilerek tedavi edilir.

Tip II diyabet ise çoğunlukla ilerleyen yaşlarda, kalıtsal faktörler, şiş-
manlık, hareketsiz yaşam koşulları gibi etkenlerle ortaya çıkar. Bu has-
talıkta, genellikle hedef hücrelerdeki reseptörlerin farklılaşması sonucu
hücre insüline tepki veremez. Çoğu hasta, egzersiz ve uygun beslen-
meyle kandaki glikoz düzeyini dengede tutabilir. Şeker hastalığının or-
taya çıkmasında en önemli etken genetik yatkınlıktır.

1.1.2.6. Eşeysel Bezler

Dişide ovaryum, erkekte testis adını alan eşeysel bezler; androjenler,
östrojen ve progesteron olarak adlandırılan steroit yapılı hormonları
üretir ve salgılar. Dişide yumurtalıklarda, erkekte ise testislerde üretilen
bu hormonlar, büyüme ve gelişmeyi düzenleyerek üreme döngülerini
ve eşeysel davranışları kontrol eder.

Ovaryum, dişilerde karın boşluğunda bulunur. Östrojen ve progeste-
ron hormonlarını salgılar. Östrojen, ergenlik döneminde ikincil dişilik
özelliklerinin (meme bezlerinin büyümesi, sesin incelmesi, omuzların
dar olması, vb.) ortaya çıkmasını sağlar. Bunun yanında yumurta ka-
nalını, ovaryumu, döl yatağının (uterus) büyüyüp gelişmesini uyarır.
Progesteron ise döl yatağını, embriyonun tutunup gelişebilmesi için
uygun hâle getirir.

Testislerde, bulunan leydig hücreleri tarafından testosteron hormo-
nu salgılanır. Testosteron, spermlerin olgunlaşmasını sağlar. Ergenlik
döneminde ikincil erkeklik özelliklerinin (sesin kalınlaşması, vücut kıl-
lanması vb.) ortaya çıkmasını ve sperm oluşumu için testislerin normal
gelişimini sağlar.
UYARI ! Östrojen, progesteron ve testosteron hormonlarının sentezi, ön hi-
pofiz hormonları olan FSH ve LH ile kontrol edilir. FSH ve LH ise
hipotalamus tarafından denetlenir.

1.1.2.7. Timüs Bezi

Göğüs kemiğinin üzerinde bulunan endokrin bezdir. Timozin adında
bir hormon salgılar. Timüs bezinin; büyüme, eşeysel olgunluğa ulaş-
ma ve T lenfositlerini uyararak bağışıklık sistemi üzerinde etkili olduğu
düşünülmektedir.

1.1.2.8. Epifiz Bezi

Beyin yarım kürelerinin arasında bulunan endokrin bezdir. Salgısı me-
latonin hormonudur. Melatonin hormonu derinin renklenmesinde gö-
rev alır. Asıl işlevi ise, mevsimsel gün uzunluğu ve ışığa bağlı olarak
vücudun biyolojik ritminin düzenlenmesini sağlamaktır.

Gece salgılanan melatonin hormonunun, gecenin uzunluğuna göre
salgılanma miktarı artar. Bu hormon gece daha çok salgılanarak vücu-
dun biyolojik ritminin düzenlenmesinde rol oynar.

49