Page 30 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite
P. 30
Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf
İnsanda tiroit hormonlarının aşırı salgılanması, hipertiroidizm olarak
Bilgi Notu
bilinir. Bu durumun yaygın görülen şekli Graves hastalığıdır. Bu oto-
Otoimmün bozukluk: Bağışıklık sis- immün bozuklukta, bağışıklık sistemi, tiroit bezindeki TSH reseptör-
teminin vücut hücrelerini yabancı hücre lerine bağlanan antikorlar üretir. Antikorlar, TSH’nin bağlandığı zar re-
olarak algılaması ve bu hücrelere zarar septörlerine bağlanarak tiroit bezinin hormon üretimini artırır. Tiroksin
vermesi şeklinde gerçekleşen bozuklu-
ğa otoimmün bozukluk denir. artışı da negatif geri bildirim ile TSH’yi azaltır.
Hipertiroidizm; kilo kaybı, aşırı terleme, sinirlilik, yüksek kan basıncı,
iştah artışı, kalp atışında hızlanma gibi belirtilerle kendini gösterir.
Hipertiroidizmli hastaların yaklaşık üçte birinin göz küreleri dışarı doğ-
ru çıkar. Bu durum gözlerinin arkasında sıvı birikmesinden kaynaklanır.
Hipertiroidizm, tiroit bezinin büyük kısmının ameliyatla çıkarılmasıyla
veya bezin bir kısmının radyoaktif iyotla tahrip edilmesiyle tedavi edilir.
İnsanda tiroit hormonlarının az salgılanması ise hipotiroidizm olarak
bilinir. Bu durumda bazal metabolizma hızı yavaşlar. Kilo alma, bit-
kinlik, erişkinlerde soğuğa dayanıksızlık gibi belirtiler gözlenir. Fetüs,
bebeklik veya çocukluk döneminde tiroit eksikliği, iskelet ve zekâ ge-
riliğiyle kendini gösteren kretenizm hastalığına sebep olur. Erken yaş-
larda tiroit hormonu ile tedavisi sağlanırsa hastalık kısmen giderilebilir.
Tiroit hormonunun yapımı için iyot gereklidir. Tiroit hormonlarının ge-
nelde iyot eksikliğine bağlı yeterli miktarda üretilememesi durumunda,
ön hipofizden sürekli TSH salgılanması, tiroit bezinde büyümeye ne-
den olur. Bu duruma basit guatr denir.
Kalsitonin hormonu, tiroit bezinden salgılanan diğer hormon çeşidi-
dir. Kandaki kalsiyum seviyesi belirli bir değeri aştığında salgılanarak
bu değerin düşürülmesini sağlar. Kalsitonin kandan kemiğe kalsiyum
+2
göndererek kemikleri güçlendirir. 100 ml kanda 10 mgr Ca bulunma-
lıdır. Bir insanın kanında kalsiyum miktarı artarsa kalsitonin salgılan-
ması artar, fazla kalsiyum kemiklere gönderilir. Böbreklerden kalsiyum
emilimi azaltılır ve idrarla daha fazla kalsiyum atılması sağlanır.
1.1.2.3. Paratiroit Bezi
Tiroit bezinde konumlanmış dört küçük bezden oluşur. Salgıladığı hor-
mona parathormon adı verilir. Parathormon, kandaki kalsiyum deri-
şimini yükseltirken fosfat derişimini azaltır. Bu işlemi gerçekleştirirken
kemik yıkımını uyararak kana kalsiyum geçişini sağlar. Kalsiyumun
böbreklerden ve bağırsaklardan geri emilimini arttırarak atılmasını ön-
ler.
Parathormon, besinlerden alınan ya da güneş ışığı yardımıyla deride
sentezlenen inaktif D vitaminini karaciğerde ve daha sonra böbrekte
aktif D vitamini hâline çevirir. Aktif D vitamini de bağırsakları etkileye-
rek kalsiyum emilimini artırır.
Parathormon ile tiroit bezinden salgılanan kalsitonin hormonu, birbirle-
rine zıt etki göstererek (antagonist hormonlar) kandaki kalsiyum-fos-
fat seviyesini dengede tutar.
Sinirlerde uyartı iletimi, kemik oluşumu, kasların kasılması, aktif taşı-
ma, kan pıhtılaşması gibi hayati önem taşıyan olaylarda kalsiyum ge-
reklidir. Bu nedenle vücutta kalsiyum dengesi çok önemlidir.
44
