Page 27 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 1 Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler, Duyu Organları

Hipotalamus

Hipofiz bezi
Epifiz bezi

Tiroit bezi
Paratiroit bezi

Timüs bezi

Pankreas
Böbrek
üstü bezi
Ovaryum (Dişide)

Testis (Erkekte)
Görsel 1.20: İnsanda endokrin bezler

1.1.2.1. Hipofiz Bezi

Hipotalamusun altında konumlanmıştır. Ön hipofiz ve arka hipofiz
olmak üzere iki lobu bulunan endokrin bezdir. Ön hipofiz lobunun hor- Araştıralım-Paylaşalım
mon salgılaması, hipotalamusun salgılatıcı ve engelleyici hormonları Büyüme döneminde çocukların acık-
tarafından kontrol edilir. ma ve yorulma hissi azdır. Nedenini
araştırarak sınıfta tartışınız.
Ön hipofiz hormonları şunlardır: büyüme hormonu [Somatotropin
hormon (GH)], tiroit uyarıcı hormon (TSH), adrenokortikotropik
hormon (ACTH), folikül uyarıcı hormon (FSH), lüteinleştirici hor-
mon (LH), prolaktin (PRL) veya diğer adıyla lüteotropik hormon
(LTH), melanosit uyarıcı hormon (MSH).

Büyüme hormonu (somatotropin hormon), genellikle gelişme dö-
nemlerinde dokuların özellikle uzun kemiklerin uzamasını sağlayan
bölgeyi (epifiz plağı) uyararak vücudun büyümesini ve hücrede pro-
tein miktarının artmasını sağlar. İnsanlarda görülen bazı büyüme bo-
zuklukları, büyüme hormonunun normal olmayan miktarda üretimine
bağlıdır. Gelişme sırasında aşırı büyüme hormonu üretimi devleşmeye
(gigantizm) neden olur. Ergin bireylerde bu hormonun aşırı üretimi el,
ayak ve baştaki kemiklerde anormal büyümeye (akromegali) sebep
olur. Çocukluk döneminde büyüme hormonunun yetersiz salgılanması
cüceliğe (dwarfizm) neden olur. Çocuklarda cücelik tedavisi, erken
yaşlarda dışarıdan büyüme hormonu verilerek gerçekleştirilebilir.
İnsanda görülen büyüme bozukluklarının tedavisinde, insan bü-
yüme hormonu kullanılır. Eskiden büyüme hormonu sadece insan
hipofiz bezinden elde edilebiliyordu. Bu yüzden hastaları tedavi
edecek miktarda hormon elde etmek zordu. Ancak günümüzde bi-
UYARI ! yoteknoloji alanındaki gelişmeler sayesinde, rekombinant DNA tek-
nolojisiyle insan büyüme hormonu, Escherichia coli (Eşerişya koli)
bakterisi tarafından üretilmektedir. Bu teknolojiyle tedavi amaçlı
yeterli miktarda hormon elde edilmektedir.

41