Page 25 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 1 Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler, Duyu Organları

Oku-Yorum

Hormonların Dengesi
Hormonlar, dış dünyayla bağlantımı- verilebilir. Kilo kaybına; tiroit bezinin
zı sağlayan, hislerimizi ve davranış- hızlı çalışması durumu olan hipertiro-
larımızı etkileyerek bizi yöneten çok idi, diyabet, aldosteron hormonunun
önemli iç düzenleyicilerdir. Bir nevi az salgılanması sonucu oluşan Ad-
vücudun sessiz patronlarıdır. Bunlar- dison hastalığı gibi hormonal hasta-
dan biri, serotonin adını alan mutluluk lıklar sebep olabilir. Bunların dışında;
hormonudur. Neden çikolata yediği- kanserler, depresyon, mide bağırsak
mizde mutlu hissederiz veya makar- sorunları da sebepler arasındadır.
na yemek neden içinde bulunduğu- Tiroit bezinin yeterli çalışmaması,
muz ruh hâlini değiştirebilir? Yanıtı kan şekerinin düşmesi de insanlar-
serotonin hormonudur. Bu hormon, da üşüme, unutkanlık ve yorgunluğa
mutlu hissetmemizin yanında iştah sebep olur. Tiroit bezinin az çalışması
ve uykunun da düzenlenmesini sağ- nedeniyle bu hormonların (T3 ve T4)
lar. Karbonhidrat ağırlıklı bir akşam kanımızda az bulunması, tiroit yet-
yemeği, insülin salgılanmasını uya- mezliğine, tıp dilinde hipotiroidiye,
rırken, serotonin hormonunun da ge- neden olur. Bu durumda vücuttaki
çici olarak çok miktarda salınmasına tüm metabolik aktivitelerde yavaş-
sebep olur. Çikolatada bol bulunan lama görülür. Üşüme, unutkanlık ve
triptofan isimli amino asit, seroto- yorgunluğun diğer bir nedeni olan
nin yapımını artırarak mutluluk verir. kan şekerinin düşmesi ise, kilolu
Fakat yiyeceklere bağlı bu mutluluk kişilerde daha fazla görülse de nor-
geçicidir. Çünkü serotonindeki bu mal kilolu fakat egzersiz yapmayan
geçici artış, bir süre sonra azalınca, kişilerde de görülür. Kan şekerinde
gözlerimiz yine karbonhidratlı gıdala- düşme genellikle saat 11 ve öğleden
rı arar. Böylelikle fazla kilolar için bir sağlar. Serotonin salgılanması güneş sonra 16 civarlarında daha sık yaşa-
tuzak olan bu atıştırma alışkanlıkları, ışığında artarken kapalı ve karanlık nır. Bu kişiler bu saatlerde, yorgunluk
şişmanlamaya sebep olur. Bu yüz- yerlerde azalır. O yüzden insanlarda ve açlık hissederler. Bu düşüklüğün
den insülin ve serotonin miktarlarının depresyon, kış aylarında daha fazla nedeni sabah ve öğlen yemeklerinde
kontrol altına alınması, sağlıklı kilo görülür. Depresyon tedavisinde kul- yenen şekerli ve nişastalı gıdalardır.
vermek için önemlidir. Serotonin mik- lanılan ilaçlar, serotonin hormon se- Buna karşılık sabah ve öğlen prote-
tarını etkileyen diğer bir faktör için, viyesini arttırmaya yöneliktir. Bunlar inli gıdalar tüketenlerde bu saatlerde
önemli sınavlarımıza hazırlandığımız dışında vücudumuzda depresyonu şeker düşüklüğü görülmez. Tırnak-
zamanları düşünelim. Çok stresliyiz- ve psikolojik bozuklukları tetikleyen ların kırılması tiroit bozuklukların-
dir ve yanımızdan atıştıracak şeyleri pek çok hormon vardır. Özellikle ka- da görülebildiği gibi bazı vitamin ve
eksik etmeyiz. Stresin etkisiyle be- dınlarda ergenliğe girişte, doğum mineral eksikliklerinde de görülebilir.
yindeki serotonin miktarı azalır. Daha sonrası ve menopoz döneminde gö- Hipotiroidi hastalığında tırnaklar ka-
fazla serotonine ihtiyaç duyulduğu rülen hormonal değişiklikler, psikolo- lın ve kırılgandır. Tırnaklar üzerinde
için atıştırmalar başlar. Bu da baş- jik bozuklukları meydana getirebilir. yarıklar bulunur ve yavaş büyürler.
ta belirttiğimiz gibi insülin hormonu Erkeklerde testosteron eksikliği de Hipertiroidi hastalığında da tırnaklar
salınımını ve beraberinde serotonin duygu durumunda bozukluklara se- ince ve kırılgandır. Vücudumuzda bu
salınımını arttırır. Düzenli bir seroto- bep olur. Tiroit hormonlarının yüksek gibi sorunları farkettiğimizde, hormon
nin salgısı için stresten uzak durmak, olmasında; sıkıntı, depresyon, birden miktarını ölçtürmek için bir uzmana
dengeli, düzenli beslenme ve kaliteli öfkelenme, uyku bozukluğu, panik danışılmalıdır. 1
uyku önemli faktörlerdir. atak gibi şikayetler görülürken, dü-
şük tiroit hormonu değerlerinde de; İnsan vücudunda gerçekleşen olay-
Mutluluk ve iyi hissetme etkilerini ilgisizlik, düşünme ve konuşmada lar vücudun iç ve dışından gelen et-
sağlayan serotonin yanında, noradre- yavaşlık, dikkat toplayamama gibi kiler sebebiyle bir dengeye ulaşma
nalin ve dopamin de bu etkiyi sağlar. bozukluklar görülür. çabasındadır ancak henüz keşfede-
Bu hormonlardaki dengesizlik psiko- mediğimiz birçok olay mevcuttur. Bu
lojik problemlerin oluşmasına sebep Vücudumuzun düzenini sağlayan yüzden insan son sayfasına kadar ne
olur. Yapılan araştırmalar, depresyon hormonların dengesinde bozukluk, olacağı bilinmeyen bir roman gibidir.
ile bu hormonlar arasında ilişki bulun- psikolojik etkilerin yanı sıra çok çeşitli Başka türlü olsaydı, içimizdeki keş-
duğunu göstermektedir. Noradrenali- bedensel ve zihinsel değişikliklere de fetme içgüdüsü serbest kalamazdı,
nin salgılanması kızgınlık ve tehlike sebep olur. Bunlara; kilo kaybı, üşü- insan okunmaya değmezdi.
durumlarında artış gösterir. Dopamin me, tırnakların kırılması, unutkanlık ve (Kaynak: 1 http://www.endokrin.org/Tr/,
salgılanması istek ve motivasyonu yorgunluk gibi durumlar örnek olarak düzenlenmiştir. Erişim Tarihi: 05.11.2017)

39