Page 21 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 1 Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler, Duyu Organları

Duyu Tepki
Uyaran resep- Duyu Ara Omurilik Motor Hedef (salgı, Beyne
törü nöronu nöron nöron organ hareket) bildirim

Bir refleksin gerçekleşmesini sağlayan devreye refleks yayı denir
(Görsel 1.17).

Yukarıda adımları gösterilen refleks tipine; ağrı ve basınç uyaranları ile
soğuk, sıcak uyaranların etkisiyle oluşan refleks tipleri örnek gösterile-
bilir. Eline iğne batırılan birinin elini çekmesi de bu tip reflekse örnektir.

Ara nöron

Motor nöron

Reseptör
Duyu nöronu
Kas

Görsel 1.17: Refleks yayı

Kişinin yaşamı söz konusu ise refleks yayında duyu ve motor nöron
olarak iki çeşit nöron kullanılabilir. Diz kapağına sertçe vurulduğunda
ayağın çekilmesi, yüksekten düşme riski olan kişinin kendini geri çek-
mesi buna örnektir.
Bilgi Notu
Bebeğin emme refleksi, savaş-kaç tepkisi gibi bazı omurilik refleks- Savaş-kaç tepkisi: Kişi kısa süreli
leri kalıtsaldır. Bazı refleksler ise öğrenme, alıştırma veya terbiye so- stres durumlarında ya mücadele ede-
cektir ya da kaçacaktır. Bu tepkiye sa-
nucunda oluşur. Esneyen biri karşısında diğer insanların da esnemesi
vaş-kaç tepkisi denir.
bu durumu örnekler.

Uzun süre masa başında oturarak bilgisayar vb. araçların kullanıl- Araştıralım-Paylaşalım
ması, hareketsiz kalınması, kalorisi yüksek besinlerle beslenip bel Refleksle yapılan hareketler olmasay-
UYARI ! bölgesinin kalınlaşması gibi nedenlerle omurilik kanalı daralabilir. dı ne olurdu? Araştırarak sonuçları sı-
nıfta tartışınız.
Bu durumda, kişinin el ve bacaklarında hissizlik, güçsüzlük, yürü-
me ve denge bozukluğu; bacak damarlarında bozulma meydana
gelebilir.

1.1.1.2. Çevresel Sinir Sistemi

Merkezî sinir sistemini (beyin ve omuriliği) bedene bağlayan sinir ağı-
dır. Beyin ve omurilikten çıkan sinirler ve özelleşmiş sinir hücrelerinin
oluşturduğu sinir düğümleri çevresel sinir sistemini meydana getirir.

Beyinden çıkan 12 çift sinir; duyu organlarına, kaslara ve salgı bez-
lerine gider. Vagus siniri iç organlara giden otonom sinirlerden biridir.
Omurilikten 31 çift sinir çıkar. Duyu nöronları, omuriliğin arka kökün-
den girer; motor nöronlar ise omuriliğin ön kökünden çıkar. Sonra-
sında ön ve arka köklerden çıkan sinirler birleşir ve omurilik sinirlerini
oluşturur. İnsandaki en uzun sinir çifti, bacaklardaki siyatik sinirleridir.
Siyatik sinirleri omurilik sinirlerindendir.

35