Page 20 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

Omuriliğin arka kısmında sağ ve solda iki çıkıntı vardır ve bu bölge-
den duyu nöronları giriş yapar. Arkadaki bu çıkıntılara dorsal kök de-
nir. Omuriliğin ön tarafında iki çıkıntı vardır ve motor nöronların çıktığı
bu bölgeye ventral kök denir. Ön ve arka kökte bulunan sinirler her
omurdan bir çift olarak çıkar. Dorsal kökten giriş yapan duyu nöronu
impulsu boz maddedeki ara nörona aktarır. Ara nöron gelen bilgiyi de-
ğerlendirdiği zaman üç farklı yorum çıkarabilir:
Bilgi Notu
Refleks: Beyinden bağımsız olarak 1. Uyartı motor nörona aktarılmalıdır ve tepki oluşturulmalıdır (Ref-
belli uyarılara karşı otomatik olarak leks).
gerçekleşen, hızlı ve istemsiz hareket-
lerdir. 2. Beyne giden nöronlar uyarılmalıdır (Yapılan iş, hareket vs merkezî
sinir sisteminde bilinçli hâle gelmelidir.).

3. Boz maddenin diğer tarafındaki motor nöron uyarılmalıdır (Çapraz
refleks oluşturulur.).

Omurilikteki motor nöronlar doğrudan beyin tarafından da uyarılabilir
ve bilinçli hareketler yapılır. Duyu nöronlar bazen ara nöronlara impuls
iletmeyebilir. Örneğin kol ve bacaktan gelen denge ile ilişkili uyartı-
lar önce beyne iletilir. Duyu nöronlarının çoğu beyne ulaşmadan önce
omurilik içinden geçerken çapraz yapar sonra beyne ulaşır.

UYARI ! Her tür refleksin merkezi omurilik değildir. Göz ve kulak refleksi orta
beyinden kontrol edilir. Hapşırma, öksürme, kusma gibi hayati önem
taşıyan refleksler omurilik soğanından kontrol edilir.

Dorsal (arka) kök
Duyu nöronu
Boz madde
Omurilik
siniri

Ak madde
Motor nöronu
Ventral Ara nöron
(ön) kök
Görsel 1.16: Omuriliğin enine kesiti

Refleks ve Refleks Yayı

Refleksin amacı vücudun yaşamsal olaylarının ve varlığının devam
etmesini sağlamaktır. Alınan uyartı yorumlanmaz. Refleks yapıldıktan
sonra beyin haberdar edilerek yorum burada gerçekleşir. Diz kapağına
sertçe vurulduğunda önce ayak çekilip acının sonra hissedilmesi bu
duruma örnek gösterilebilir.

Alışkanlık hâline getirilmiş hareketler beyin devreye girmeden yapı-
labilir. Örneğin, her gün aynı güzergâh kullanılarak okula giderken
beyin bu yolu artık tanıdığı için görevi omuriliğe devreder. Ancak
UYARI ! yanlış yapıldığında beyin devreye girer ve bu yanlışı düzeltir. Kitap
okunurken eğer kelime yanlış telaffuz edilirse beyin devreye girerek
yanlışı düzeltir.

34