Page 19 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 1 Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler, Duyu Organları

Arka Beyin

Omurilik ile orta beynin birleşme bölgesinde yer alan, birçok nöronun
geçiş yollarının bulunduğu yerdir. Arka beyin üç kısımda incelenir: be-
yincik, omurilik soğanı ve pons.

Beyinciğin iç kısmında ak, dış kısmında boz madde bulunur. Hareket
ve dengenin merkezidir. Bunun için iç kulaktaki yarım daire kanalların-
dan ve gözden gelen verileri değerlendirir. Kas hareketlerinin ritmik,
planlı ve düzenli gerçekleşmesinden sorumludur. Yapılan hareketlerde
eklemlerin pozisyonları ve kasların uzunlukları hakkında bilgileri alarak
analiz eder. Hangi değişikliklerin yapılacağına karar verir. İki ayak üs-
tünde yürüyebilmeyi, el-kol hareketlerinin düzenli yapılmasını sağlar.

UYARI ! Beyinciği hasar görmüş bir insan, nesnenin hareketini izler ama nes-
ne dursa bile nesneyi hareketliymiş gibi izlemeye devam eder. Bu
insanlarda yürümede bozukluk ve denge kaybı görülür.

Omurilik soğanına, son beyin kısmı da denir. Beyinciğin altında pons
ile omurilik arasında yer alır. İç tarafında boz, dış tarafında ak madde
vardır. Kalp, akciğer, böbrek, karaciğer, mide, bağırsak gibi iç organ-
larımızın çalışmasını ve dolaşım, boşaltım, solunum gibi sistemlerimizi
kontrol eder.

İç organları harekete geçiren çiğneme, yutkunma, kusma, öksürme,
hapşırma, nefes alma gibi otomatik gerçekleşen homeostatik olayları
kontrol eder. Vücut içi refleks kontrolünde görev yapar.

Beyinden çıkan sinirler burada çapraz yaparak omuriliğe gider. Vü-
cudumuzun sağ tarafını kontrol eden sinirler beynin sol kısmında, sol
tarafını kontrol eden sinirler beynin sağ kısmında bulunur. Söz konusu
homeostatik olaylar hayati önem taşıdığından buraya hayat düğümü
denir.
UYARI ! Omurilik soğanı şiddetli darbe alırsa bilinç ve refleks kaybı yaşanır.

Hatta solunum ve kalp durabilir.

Pons (Varol köprüsü), ön beyin, beyincik ve omurilik soğanını birbi-
rine bağlar. Pons, tüm vücudun kullanıldığı hareketlerin gerçekleştiril-
mesinde omurilik soğanıyla eş güdümlü çalışır. Tırmanmak ve koşmak
gibi tüm vücudun aktif olarak kullanıldığı hareketlerde, beynin iki yarım
küresi de aktiftir. Bu tip hareketlerde sağ yarım küre vücudun sol tara-
fını, sol yarım küre vücudun sağ tarafını kontrol eder ve pons burada
bağlantıyı sağlar.

Omurilik
Bilgi Notu
Merkezî sinir sistemi içinde yer alan ve omurga içinde uzanan kor- Omurga: Birbiriyle eklemlenerek
dondur. Omurilik yapısının en dışında omurga kemikleri bulunur. Omu- kafatasından kuyruk sokumuna değin
rilikte beyinde olduğu gibi sert zar, örümceksi zar, BOS sıvısı, ince zar, uzanan, kemikten bir eksen oluşturan
omuriliğin ak maddesi, omuriliğin boz maddesi ve en içte BOS sıvısı omurların tümüne omurga denir.
ile dolu olan omurilik kanalı bulunur. BOS içeriğinin bir kısmı toplarda-
marlara boşaltılarak beyinden atık maddelerin uzaklaştırılması ve aynı
zamanda madde alışverişiyle beynin beslenmesi sağlanır.

Omuriliğin ak maddesi beyinden gelen miyelinli sinir aksonlarından
oluşur. Omuriliğin boz maddesi nöronların hücre gövdelerinden oluşur
ve boz madde görüntüsü kelebek şekline benzer.

33