Page 22 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

Çevresel sinir sistemi, iç organları ve bezleri uyaran otonom sinir sis-
temi ve istemli kasları uyaran somatik sinir sistemi olmak üzere iki alt
kısımda incelenir (Tablo 1.3):
Tablo 1.3: Merkezî ve Çevresel Sinir Sisteminin Çalışma Alanları

Merkezî Sinir Sistemi
(Bilginin Toplanıp İşlenmesi)

Çevresel Sinir Sistemi

Duyu nöronları Motor nöronlar

Duyu reseptörleri
Otonom sinir Somatik sinir
sistemi sistemi
İç ve dış uyarılar

İskelet kaslarının
kontrolü

Sempatik sinir Parasempatik Karın sinir
ağı sinir ağı ağı

Düz kasların, kalp kasının, iç organların,
salgı bezlerinin kontrolü

Otonom sinir sistemi kalp, düz kas gibi istemsiz çalışan kaslara uyarı
götürür (Görsel 1.18). Sindirim, dolaşım, boşaltım ve hormonal sistem-
lerin kontrolü; sempatik, parasempatik ve karın sinir ağı ile sağlanır.

Sempatik ve parasempatik sinirler organlara birbiriyle zıt komutlar ve-
rir. Sempatik sinirler etkisiyle kalp atışı hızlanır, sindirim yavaşlar, kara-
ciğerdeki glikojen, glikoza çevrilir. Parasempatik sinirler ise genellikle
sakinleşme, dinlenme ve sindirme işlevlerini teşvik eder. Böylece kalp
atışı yavaşlar. Sindirim organlarının çalışması ve glikojen üretimi hızla-
nır. Parasempatik ve sempatik sinirler sadece cinsel davranışlar sıra-
sında birlikte hareket eder.

Karın sinir ağı; sindirim kanalı, pankreas ve safra kesesinin çalışmasını
düzenler. Sempatik ve parasempatik sinirlerin bu organlarda etkisi ol-
madığında bunların çalışmasını karın sinir ağı devam ettirir.

Somatik sinir sistemi, iskelet kaslarını merkezî sinir sistemine bağlar
ve bu kasların istemli olarak çalışmasını sağlar. Somatik sinir siste-
mine ait nöronların, hücre gövdeleri beyin ve omurilikte bulunurken
aksonları iskelet kaslarına gider. Sinirler miyelinli olup akson çapları
geniş olduğu için impuls iletimi hızlıdır. Bilinçli ve isteğimizle yapılan
hareketleri kontrol eder. Bacakların çalışmasını sağlayan siyatik siniri
somatik sinir çeşididir.

36