Page 64 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

1.2.1.1 Kemik Doku

İnsanda iskelet, embriyonik dönemin başlarında kıkırdak doku hâlin-
dedir. İkinci aydan sonra başlayan kemikleşme, 25 yaşına kadar de-
vam eder. Kemik doku, kemik hücreleri (osteosit) ve ara maddesinden
(osein) oluşmuştur. Osteositler uzantılı hücrelerdir. Uzantıları, birbirle-
riyle ilişkili olmalarını sağlar. Oseinin organik kısmı protein yapıdaki ko-
lajen liflerden; inorganik kısmı ise kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat,
kalsiyum florür, potasyum ve magnezyumdan meydana gelir. Organik
maddeler kemiğin esnek olmasını sağlar. Bir insanın bebeklikten yaşlı-
lığa doğru organik madde oranı azalırken inorganik madde oranı artar
ve kemikler daha fazla sertleştiği için kemiklerin kırılganlıkları artar.
Onarım ve iyileşmeleri zorlaşır.
Osteoklast
Osteosit
Osteoblast

Atardamar Lakün

Sinir
Toplardamar
Görsel 1.44: Kemik yapısı
Osteosit hücreleri, osteoblast denilen genç kemik hücrelerinin olgun-
laşmasıyla oluşur. Osteositler uzantılı hücreler olduğu için kemik ka-
nalları içinde birbirine bağlanır. Osteositler, kemik doku içinde lakün
adı verilen boşluklarda yer alır (Görsel 1.44).

Kemik doku içinde, ayrıca osteoklast adı verilen hücreler de bulunur.
Bunlar, kemik doku içinde kanallar açarak yıpranmış kemik doku hüc-
relerinin yıkımını sağlayan hücrelerdir. Osteoklastlar tarafından yıkılan
kemik doku hücrelerinin yerini osteoblastlardan farklılaşan yeni kemik
hücreleri alır. Sürekli devam eden bu kemik yıkımı ve yapımı, kemiğin
üzerine yerleşen kuvvetlerin ayarlanmasını ve kemiğin yeniden şekil-
lenmesini sağlar (Görsel 1.45).

Kemikleri dıştan saran zara periost denir. Periost, bağ dokudan mey-
dana gelmiştir. Bol miktarda kan damarı, lenf damarı ve sinir taşır. Yeni
kemik hücrelerinin oluşumunu, kemiğin enine büyümesini, yenilenme-
sini ve kemik kırıklarının onarılmasını sağlar.

Yetişkin bir insanın kemik analizi yapıldığında yaklaşık olarak kemik
dokusunda %20 oranında su, %30 oranında organik madde, %50
oranında inorganik madde bulunur. İnorganik maddelerin çoğunluğu-
nu kalsiyum, magnezyum ve fosforun oluşturduğu görülür.
Osteosit
Osteoklast Zar hücreleri
Osteoblast

Makrofaj
Yeni
kemik

Eski
kemik

Tahribat Mineralleşme
Görsel 1.45: Kemik yıkımı ve oluşumu

78