Page 69 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 2 Destek ve Hareket Sistemi

1.2.1.3. Eklemler

Kemikler uç uca geldiklerinde işlevlerine ve hareket durumlarına göre
birbirleriyle bağlantı yapar. Kemiklerin birbirleriyle bağlantı kurdukları
yere eklem denir. Hareket derecelerine göre; oynar eklem, az oynar
eklem ve oynamaz eklem olarak adlandırılır.

Oynar eklem, kol ve bacak kemiklerinin hareketini sağlayan eklem
çeşididir. Üye iskeletinde, oynar eklem kuran kemiklerin üzerinde ek- Araştıralım-Paylaşalım
lem kıkırdağı denen hiyalin kıkırdak bulunur. Oynar eklemlerde bağ Kırık, çıkık, burkulma, menisküs ve
dokudan yapılmış eklem kapsülü vardır. Kapsülün içi eklem zarıyla eklem rahatsızlıkları yaşayan insanlara
nasıl yardımcı olabileceğinizi araştı-
(sinoviyal zar) çevrilidir. Bu zar, eklem boşluğuna hareketi kolaylaştı- rınız. Sunum hazırlayarak sınıfınızda
ran ve kayganlık sağlayan eklem sıvısını (sinoviyal sıvı) salgılar (Görsel paylaşınız.
1.50). Sinoviyal sıvı, eklem yüzeylerinin aşınmasını önler. Oynar ek-
lemlerde iki kemiği birbirine bağlayan yapılara ligament (eklem bağı)
denir. Ligamentler, eklemlerin dayanıklı ve kuvvetli olmasını sağlar.
Eklem kapsülü Kemik
Eklem sıvısı
Eklem kıkırdağı
Sinoviyal zar
Kas
Görsel 1.50: Oynar eklemde eklem kapsülü

Az oynar eklem; boyun omurları, sırt omurları ve bel omurları arasın-
daki hareketi sınırlı olan eklem çeşididir. Bu eklemde eklem kapsülü ve
eklem sıvısı yoktur. Eklem yapan kemikler arasında fibröz kıkırdaktan
oluşmuş diskler bulunur. Diskler, sürtünmeye bağlı olarak oluşabilecek
aşınmayı önler.

Oynamaz eklemde, eklem kapsülü ve eklem sıvısı yoktur. Kemikler
birbirine hareket etmeyecek şekilde bağlanmıştır. Kafatası kemikleri,
sağrı ve kuyruk sokumu kemikleri birbirine oynamaz eklemle bağlıdır.

Diz
Tendon kapağı

Ligament

Görsel 1.51: Tendon ve ligament
Bilgi Notu
Tendon (kas kirişi), fibröz bağ doku çeşididir ve çizgili kasları kemiğe Tendon: Kasları kemiklere bağlayan
bağlar (Görsel 1.51). Tendonlar kasılmaz. bağlara tendon denir. Gerilmeye da-
yanıklı esnek yapılıdır. Çok uzun süre
1.2.2. Kas Sistemi gerilme, aşırı yüklenme gibi sebeplerle
tendon hasar görür hatta kopabilir. İyi-
leşmesi zordur. Kalıtsal yapı, sağlıksız
Kimyasal enerjiyi, mekanik enerjiye dönüştüren sistemdir. Kasılabilirlik beslenme tarzı ve yaşam koşulları, bu
birçok hücre tipinde görülebilen bir özelliktir. Ancak bu özellik kas hüc- hasarı arttırabilir.
relerinde çok yüksek seviyelerde gerçekleşir. Sistem kasıldığında güç,
enerji ve ısı üretir; böylece hareket meydana gelir. Hareketler kasılma
ve gevşeme şeklinde gerçekleşir. Kaslar, aynı zamanda vücudu ve or-
ganları çevreden gelebilecek darbelere karşı koruyarak destek göre-
vini de üstlenir. Kasın durumunun değerlendirilmesinde, sinir ileti hızı
hesaplanmasında, refleks muayenelerinde kullanılan kasın elektriksel
aktivitesinin yazdırılmasına elektromiyogram (EMG) denir.

83