Page 72 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

Kalp kası hücreleri ritmik olarak depolarizasyona yol açan iyon kanal-
larına sahiptir. Ritmik depolarizasyon, sinir sisteminden bilgi gelmeden
aksiyon potansiyellerini tetikler. Kalp kası hücrelerinin aksiyon potan-
siyelleri iskelet kası liflerinden 20 kat daha uzun sürer.
Bilgi Notu
Embriyonik dönemin 4. haftasında çalışmaya başlayan kalp kası ömür
Kardiyovasküler sistem: Atarda- boyu çalışmaya devam eder. Adrenalin ve noradrenalin, kardiyovas-
marlar, kılcal damarlar ve toplardamar- küler sistem üzerinde kalp atım hızını arttırıcı etki gösterir.
ların dallanarak oluşturdukları ağ ile
kalpten meydana gelen kapalı dolaşım
sistemine kardiyovasküler sistem denir. 1.2.2.4. Huxley’in Kayan İplikler Modeli
(Çizgili Kasın Kasılma Modeli)

İskelet kası kas demetlerinden, kas demetleri çok çekirdekli kas lifle-
rinden, kas lifleri miyofibrillerden, miyofibriller ise miyofilamentlerden
oluşur. İki tip miyofilament vardır: Mikroskopta kalın görünen ipliklere
miyozin, ince görünen ipliklere aktin denir. Miyozin ipliklerinin baş kıs-
mında ATP az enzimi bulunur ve aktini yakaladığında ATP’yi parçalar.
Bilgi Notu
Aktinler, troponin ve tropomiyozin proteinleri içerir ve troponin-tro-
Troponin: Tropomiyozin proteinleri- pomiyozin kompleksi kasın gevşemesi sırasında görev alır. Aktinlerin
nin yanları boyunca aralıklı olarak yer- bağlandığı zara Z çizgisi denir. Mikroskopta bakıldığında iki Z çizgisi
leşmiş, gevşek olarak birbirine bağlı üç
alt birimden meydana gelen moleküle arasında sadece aktin ipliklerinin görüldüğü alana I bandı, miyozin ip-
troponin denir. Kasın kasılmasında ve liklerinin boydan boya bulunduğu alana A bandı, A bandının nerdeyse
gevşemesinde etkisi vardır. tam ortasında sadece miyozin ipliklerinin görüldüğü alana ise H bandı
denir. İki Z çizgisi arasında kalan kasın kasılma birimine sarkomer adı
verilir (Görsel 1.54).
Huxley’in (Haksley) kayan iplikler modeline göre kas kasılması sırasın-
da sarkomerde, aktin iplikleri miyozin ipliklerine doğru kayarak hareket
eder. Kasılma fiziksel, mekanik ve kimyasal uyaranlarla gerçekleşebilir.
Kasılma, kas hücrelerinde sinir hücrelerinde olduğu gibi “ya hep ya
hiç” kuralına göre çalışır. Eşik değer ve üstünde bir uyarı geldiğinde
iki Z çizgisi ve aktin iplikleri birbirine yaklaşır. I bandı daralır, H ban-
dı kaybolur ve sarkomerin boyu kısalır. Miyozin ve aktin ipliklerinin,
A bandının boyu değişmez (Görsel 1.55). Kasın boyu kısalır, eni artar
hacmi değişmez.

Z çizgisi
Sarkomer

Sarkomer gevşeme halinde Sarkomer kasılma halinde

H bandı Miyozin Aktin
Z çizgisi I bandı
A bandı
Görsel 1.54: Çizgili kas yapısı ve kasılması

Bilgi Notu
1.2.2.5. Kasılma Sırasında Gerçekleşen Kimyasal Olaylar
Motor plak: Bir motor nöronun akson
ucunun kas lifine bağlandığı yere motor ve Kasılma Mekanizması
plak denir. Tek bir motor sinirin uyar- Motor nöronlarla kas liflerine eşik değer ve üzerinde bir uyarı geldi-
dığı bütün kas tiplerine birden motor
birim denir. Motor birimler “ya hep, ya ğinde motor plaktan sinaptik boşluğa asetilkolin salgılanır. Asetilkolin
hiç” kuralına göre kasılır. salgısı, kas lifi zarlarındaki sodyum kanallarını açar ve kas lifinin içine
sodyum girişi gerçekleşir. Böylece kas lifi depolarize olur.

86