Page 75 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 2 Destek ve Hareket Sistemi

İç iskelet

Kapatıcı kas

Açıcı kas

Görsel 1.56: Antagonist kas kasılması ve yükün taşınması

Beyin ve omuriliğin motor kontrol merkezleri birbirine zıt çalışan (an-
tagonist) kasları da yönetir. Bu kaslara en güzel örnek kol ve bacak
kaslarıdır. Görsel 1.56’da olduğu gibi eklemin bir tarafındaki uzun kas
diğer tarafındaki kısa kastan daha kuvvetli kasılır.

Fizik dersinin içeriğinde olan vektörler, dinamik, denge ve
Hatırlatma moment konularındaki bilgilerinizi hatırlamanız, iskelet kas-
larının kasılma kuvveti ve yük arasındaki ilişkiyi anlamanızı
kolaylaştıracaktır.

UYARI ! Zıt çalışan kaslar sayesinde iş ve hareket ortaya çıkar. Birbiriyle aynı

yönlü çalışan kaslar sayesinde ise ayakta durma gerçekleşir.

Kas kasılarak bir yük kaldırdığında iş yapar. Burada işin tanımı yükün
hareket mesafesiyle çarpımı anlamına gelir.

Kaslar bir yükü, belli bir mesafeye kadar taşımak için gerekli enerji-
yi nereden karşılar? Bu soruyu, kasın kasılma mekanizmasına göre
sormak gerekirse yanıt bulmamız gereken iki soru belirir: Birinci soru,
aktin iplikleri, miyozin iplikleri üzerinde kaymak için gereken enerji-
yi nereden karşılar? İkinci soru ise sarkoplazmaya dağılan kalsiyum
iyonlarını geri toplayıp sarkoplazmik retikuluma sokmak için gereken
enerji nereden gelir? İki soruyu birleştirip başka bir biçimde soracak
olursak; kasın her uyarıyı alıp yeniden kasılacak hâle, aksiyon potansi-
yeline dönmesi için gereken enerjinin kaynağı nedir?

Fizik dersinin içeriğinde olan iş ve enerji konularındaki bil- Bilgi Notu
Hatırlatma gilerinizi hatırlamanız, iskelet kaslarının kasılma kuvveti ve Kreatin: Kas kasılması için kas hücre-
yük arasındaki ilişkiyi anlamanızı kolaylaştıracaktır. lerinde kreatin fosfat olarak depo enerji
kaynağını oluşturan, azotlu bir organik
bileşiktir. Kas kasılması sırasında hücre
Kas liflerinin sitoplazmasındaki ATP, tam kasılmayı ancak 1-2 saniye içi ATP seviyesini sürdürmek için krea-
sürdürebilir. ATP, ADP’ye dönüştüğünde yeniden fosforile olmak zo- tin fosfat, ADP’ye yüksek enerjili fosfat
rundadır. Bunun için ilk kaynak yine burada bulunan kreatin fosfattır. grubunu verir. Kreatin böbrekte, kara-
Kreatin, kas hücrelerinde bir mol ATP’den daha fazla enerji depolayan ciğerde ve pankreasta üretilir. Fazlası
moleküldür. Kreatin fosfatın, fosfatı ayrılarak fosfat, ADP’ye aktarılır ve böbrekten atılır. Kandaki bu molekülün
ATP oluşumu sağlanır. Kasta kreatin fosfattaki enerji, kasın 5-8 saniye değeri böbreklerin iyi çalışıp çalışmadı-
ğı hususunda belirleyicidir.
daha kasılmasını sağlayabilir.

89