Page 73 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 2 Destek ve Hareket Sistemi

Troponin kompleksi Tropomiyozin
aktin
ADP ATP miyozin
ATP P ATP başı
miyozin
1. ATP miyozin başı- 2. ATP harcanarak 3. Yeni bir ATP mo-
nı etkiler ve miyozin aktine bağlanır. Aktin lekülünün miyozine
aktine bağlanmaya sarkomerin merke- bağlanması sonucu
hazırdır. zine doğru hareket aktin ve miyozin
ederek kasılma ayrılır. Gevşeme
başlar. başlar.
Görsel 1.55: Çizgili kasın kasılması sırasında gerçekleşen kimyasal olaylar

1. Kas lifinde aksiyon potansiyeli başlar ve aksiyon potansiyeli lif bo-
yunca devam eder. Depolarizasyon kas lifinin merkezine ulaştığın-
da sarkoplazmik retikulumdaki kalsiyum iyonlarının aktin ve miyo-
zin iplikleri arasına bırakılmasına neden olur. Kalsiyum, troponin
molekülüne bağlanarak aktin üzerindeki tropomiyozin molekülünü
etkiler (troponin-tropomiyozin kompleksi) ve aktinin miyozine
bağlanma bölgeleri serbest hâle gelir.

2. Miyozinin baş kısmındaki ATP az enzimi ortamdaki ATP’yi parça-
layarak açığa çıkan enerjiyle miyozini aktine bağlar. Böylece ak-
tin-miyozin kompleksi oluşur. Her bir kasılma sırasında bu döngü
birçok kez ve hızlı bir şekilde gerçekleşerek kasın kasılması sağ-
lanır. Kasın tek bir aksiyon potansiyeline bağlı olarak kasılması ve
bunu izleyen gevşemesine kasılma periyodu denir. (Grafik 1.1 a-c
periyodu)

Kaslar, dinlenme hâlindeyken bir miktar kasılı (kas tonusu hâli) hâl-
dedir. Bunu orta beyin kontrol eder. Bu, aynı zamanda latent (ses-
siz) evredir (Grafik 1.1 x). Kasılma, kaslar kas tonusu durumunda
iken başlar (Grafik 1.1 a noktası). Kasılma sırasında grafikteki b
noktasına kadar sarkomer boyu kısalır. İki Z çizgisi, miyozin iplikle-
rinin uçlarına dayanır.

3. Kasılma sonlandırılırken bir saniyeden kısa süre içinde kalsiyum
iyonları enerji harcanarak sarkoplazmik retikuluma geri döner. Aktin
üzerindeki troponin-tropomiyozin kompleksi, ardından da aktin-mi-
yozin kompleksi bozulur. Buna gevşeme dönemi denir (Grafik 1.1
b-c periyodu). Böylece kas lifi yeniden uyarı almaya hazır hâle gelir.

10
b
Kasılma dönemi
Gevşeme
dönemi
Isı

x x
1 a c
0
a-b Kasılma periyodu, b-c Gevşeme periyodu Zaman
0-1 Eşik altı uyaran, 1-10 Eşik üstü uyaran
Uyarı x Latent dönem
Grafik 1.1: Kasın kasılma grafiği

87