Page 4 - Fen Lisesi Fizik 12 | 1. Ünite

1.

ÜNİTE 1.1. DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKET
1.1. DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKET

1.1.1. DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKETİN TANIMI

Cisimlerin sabit bir merkez etrafında çembersel yö-
rüngedeki hareketine çembersel hareket denir. Cisim,
çembersel hareketini büyüklük olarak sabit bir hızla
yapıyorsa (eşit zaman aralığında eşit yol alıyorsa) bu
harekete düzgün çembersel hareket denir. Düzgün
çembersel harekette hız değişimi vektöreldir.

İnsanlar, dönme hareketine sahip makineler aracılığı
ile işlerini kolaylaştırır ve zamandan tasarruf eder. Gör-
sel 1.1.1'de görülen beton mikseri, düzgün çembersel
hareket yaparak beton harcını sürekli karıştırır ve böy-
lelikle betonun kurumasına engel olur. Silindir bölme-
lerinde taşıdığı hazır betonu en kısa zamanda inşaat Görsel 1.1.1: Düzgün çembersel hareket yapan beton
sahasına götürür. mikseri

Çömleklerin yapım sürecinde kullanılan makine çem-
bersel hareket yapar (Görsel 1.1.2). Lunaparkta eğlen-
ce araçlarının bazıları belirli bir süre düzgün çembersel
hareket yapmaktadır. Çamaşır makinesinin gövdesinde
bulunan kazan (tambur), birbirine bağlı dişliler, vantila-
tör pervanesi, alışveriş mer kezlerindeki döner kapılar
20
gibi birçok nesne çembersel yörüngede dönme hare-
keti gerçekleştirir.

Tekrarlı olarak gerçekleşen hareketlere periyodik ha-
reket denir. Mekanik saatler periyodik hareket yapar.
Mekanik saatlerde akrep ve yelkovan, turlarını farklı
zaman aralıklarında tamamlasa da düzgün çember-
sel harekete iyi bir örnektir (Görsel 1.1.3). Mekanik Görsel 1.1.2: Çömlek yapımı
saatlerde akrebin başladığı noktaya gelmesi için ge-
çen süre 12 saattir fakat yelkovanın başladığı noktaya
dönmesi 1 saat sürer. Mekanik saatlerde bu döngü
sürekli devam etmektedir.

BAKIŞ AÇISI

Yukarıda verilen örneklerin dışında düzgün
çembersel hareketi günlük hayatta gözlem-
lediğiniz örnekler üzerinden açıklayınız.

Görsel 1.1.3: Saat üzerindeki akrep ve yelkovanlar