Page 46 - Fen Lisesi Fizik 12 | 4. Ünite

4.

ÜNİTE 4.3. RADYOAKTİVİTE
4.3. RADYOAKTİVİTE

4.3.2. RADYOAKTİF BOZUNMALARDA ATOMUN KÜTLE NUMARASI, ATOM
NUMARASI VE ENERJİSİNDE MEYDANA GELEN DEĞİŞİM

Aom numarası 83’ten büyük olan elementlerin çekirdeklerinin kararsız olduğu daha önce belirtilmişti. İşte
bu kararsız çekirdekler kararlı hâle gelebilmek için alfa (α) ve beta (β) bozunumu ile bu bozunumları takip
eden süreçte gama (γ) bozunumu yapar.

Alfa (α) Bozunumu
α parçacığı 2 proton, 2 nötrondan oluşmuş bir He çekirdeğidir. Görsel 4.3.5’te görüldüğü gibi çekirde-
4
2
ğinden α parçacığı çıkartarak bozunma olayı, atom numarası büyük atomlarda görülmektedir. Alfa
parçacıkları enerjilerini çabuk kaybettiklerinden fazla yol alamaz. Havada ancak 1 veya 2 cm ilerleyebilir.
Bundan dolayı ince bir kâğıt parçası ya da insan derisine nufuz edebilir. Alfa bozunumuna uğrayan radyo-
aktif maddeler solunum veya sindirim yoluyla vücuda alındığında risk oluşturabilir.

Alfa Parçacığı
Alfa ışıması yapan bir elementin atom numarası
2, kütle numarası 4 azalır.

4
ZX " A-4 Y + 2He Çekirdek
A
Z-2
218 Burada X’e ana çekirdek Y’ye ürün çekirdek denir. Görsel 4.3.5: Alfa ışıması modeli
Örnek olarak 238 U ve 226 Ra elementlerinin alfa bo-
zunma denklemleri verilebilir.

238 234 4
92 U " 90 Th + 2 He Beta parçacığı
(Pozitron)
226 222 4
88 Ra" 86 Rn + 2 He

Beta (β ) Bozunumu
+
β bozunumunda proton; bir nötron, bir pozitron ve
+
bir nötrinoya bozunur. Çekirdek, böylece fazla olan Elektron nötrinosu
proton sayısından kurtularak kararlı yapıya ulaşma- Çekirdek
ya çalışır. Bozunma esnasında nötrino adı verilen
yüksüz parçacık yayınlanır (Görsel 4.3.6). Nötrinola-
rın varlığı 1930 yılında Enrico Fermi tarafından teo-
rik olarak ortaya konmuş ve nötrinolar 1956 yılında Görsel 4.3.6: Beta (β ) bozunumu modeli
+
deneysel olarak keşfedilmiştir.

+
β bozunumunda çekirdeğin atom numarası bir A ZX p " Z- 1 A Y + β + υ e
+

azalırken nötron sayısı bir artar ve çekirdeğin 7 N 14 +
14
N "
kütle numarası değişmez. 6 C + β + υ e
p " +
p n + e + υ e