Page 24 - Fen Lisesi Fizik 9 | 5.Ünite

ÇALIŞMA KÖŞESİ 7

B

A B
C A C

Şekil I
Şekil II

A) Birbirine perçinli A, B ve C metal çubukları Şekil I ‘deki gibi oda sıcaklığındadır. Sıcaklıkları eşit
miktar arttırılan çubuklar Şekil II’deki gibi bükülüyorlar. A, B ve C çubuklarının uzama katsayıları
arasındaki büyüklük ilişkisi nedir?

B) Özdeş silindirik kaplarda h yüksekliğinde x, y ve z sıvıları vardır.Sıvıların sıcaklıkları eş zamanda eşit
miktar arttırılmaktadır. Silindirik kaptan ilk önce y sıvısı en son z sıvısı taştığına göre sıvıların gen-
leşme katsayıları arasındaki ilişki nedir?

x y z h

ARAŞTIRMA KÖŞESİ

Sıcaklığı değişen maddelerde gözlemlenen boyut değişimlerine günlük hayattan ne gibi örnekler
verebilirsiniz? Verdiğiniz örneklerin hayatınızda ne gibi avantaj veya dezavantajlara yol açtığını sınıfça
tartışınız.

V (m ) Genel olarak ısıtılan bir maddenin hacmi artarsa özkütlesi aynı oranda
3
azalır (Şekil 5.7). Ancak suyun genleşmesi diğer maddelerle karşılaş-
tırıldığında bu özelliğin dışında kalır. Suyun deniz seviyesinde hacmi
o
+4 C nin altındaki ve üstündeki sıcaklıklarda artış gösterir. Bu durum
ise suyun +4 C de özkütlesinin en büyük değere ulaştığı anlamına
o
o
o
gelir. Deniz seviyesinde +4 C deki su ısı vererek 0 C ye ulaştığında hal
değiştirerek buz olur. Oluşan buzun özkütlesi su halindeki özütlesine
göre küçüktür. Örneğin 10 cm hacim artışı gerçekleşen suyun özküt-
3
lesi 1 g/cm iken yaklaşık 0,9 g/cm olur. Bu durumun nedeni hidrojen
3
3
0 4 T( C)
o
Şekil 5�7: Suyun hacim-sıcaklık değişimi moleküllerinin birbirleriyle bağlanma şekli ile donma sırasındaki kris-
talleşmenin moleküller arasında boşluk oluşturmasıdır.
Kütleleri eşit buz ve suda eşit sıcaklık artışı için gereken ısı miktarı da farklıdır. Bu da su ve buzun öz ısılarının
o
farklı değerler almasının bir sonucudur. Deniz seviyesinde +4 C deki suyun öz ısısı 1 cal/g.K iken 0 Cdeki
o
buz için yaklaşık 0,5 cal/g.K’dir.
Suyun genleşmesi bir çok sıvının genleşmesinden farklılık göstermesi doğadaki yaşam dengesi bakımından
önemlidir. Buzun özkütlesinin suyun özkütlesinden küçük olması deniz ve göllerde yaşamın devam etmesi-
ne olanak sağlarken kapalı boru içinde donan su bu borunun zarar görmesine sebep olur.
136