Page 25 - Fen Lisesi Fizik 9 | 5.Ünite

Ünite Özeti

Maddelerin moleküllerinin hareketi ve bağ kuvvetleri nedeniyle sahip oldukları enerjilerin toplamına iç
enerji denir. Ortalama bir molekülün titreşme etkinliğinin nicel ölçüsüne ise sıcaklık denir. Farklı sıcaklıkta-
ki maddeler arasında aktarılan enerji ise ısıdır. Bu yüzden sıcaklık farkı olmadığı durumlarda enerji aktarımı
da olmayacağından ısı gözlenmez.

Sıcaklık termometre ile ölçülür ve farklı birimlerle gösterilebilir. Sık kullanılan birimlerden biri olan Celcius
o
o
ölçeğinde 1 atm basınçta suyun üçlü noktası 0 , kaynama noktası 100 kabul edilir. Bilimsel hesaplarda kul-
o
lanılan Kelvin ölçeğindeyse suyun üçlü noktası 273,16 , kaynama noktası 373,15 kabul edilerek 0 K sıcaklığı
o
matematiksel olarak bulunur. 0 K teorikte evrende mümkün olan en düşük sıcaklıktır. Farklı termometrelerin
gösterdiği değerler belli katsayı formülleri ile birbirine çevrilebilir. Farklı maddelerin birbirine aktardığı ısı
enerjisi kalorimetre kabında gerekli ölçümler yapıldıktan sonra hesaplanabilir.
Maddelere aynı ısı verilse bile sıcaklıkları eşit miktarda değişmez farkın nedeni ısı sığası veya eşit kütleli
olma durumunda öz ısıdır.

Maddeler katı, sıvı veya gaz hâllerinde bulunabilir, bir hâlden diğerine dönüşmesine hâl değişimi denir. Hâl
değişimi sıcaklıkları saf maddelerin belli basınç değerleri için sabit değerlerdir ve ayırt edicidir. Maddenin
1 gramının hâl değiştirmesi için gereken ısıya hâl değiştirme ısısı denir ve bu da ayırt edicidir.

Farklı sıcaklıktaki maddelerin birbirine ısı aktarımının durması hâline ısıl denge denir. İki madde yalıtılmış
ortamda hâl değiştirmeden yalnız birbirleri ile ısı alışverişi yaptıklarında denge sıcaklığı ısı sığası büyük
olana daha yakın olacaktır.

Maddelerin ısıyı transfer etme kabiliyeti anlamında kullanılabilecek ısı iletim katsayısı da ayırt edicidir.
Kötü ısı iletkenleri yalıtıcı olarak günlük hayatta kullanılırlar. Farklı sıcaklıktaki iki ortam arasında aktarılan
enerjiyi belirleyen ısı iletim katsayısı dışında diğer değişkenler sıcaklık farkı, yüzey alanı, uzaklık ve süredir.

Isı enerjisinin kaybını önleyecek tedbirler alarak hem aile bütçesine ve ülke ekonomisine anlamlı katkılar
sağlanır hem de sürdürülebilir çevre için adım atılmış olur.

Maddelerin sıcaklık değişiminin bir başka sonucu uzunluk, yüzey ve hacim değişimleridir. Mühendislik he-
saplarında bu değişim ile ilgili planlama yapılmaması korkunç sonuçlara neden olabilir.

KAVRAM YANILGISI

Bu ünitedeki konularla ilgili en sık rastlanılan kavram yanılgıları şöyle sıralanabilir:
• Isı maddenin toplam enerjisidir.
• Isı iç enerji ile aynıdır.
• Maddeler ısıya sahip olur.
• Soğuk cismin sıcaklığı yoktur.
• Enerji alan (veren) maddenin ısısı artar (azalır).
• Sıcaklık bir sistemdeki rastgele hareket eden moleküllerin ortalama kinetik enerjisidir.
• 40 °C sıcaklık, 20 °C sıcaklığın iki katıdır.
• Düşük sıcaklık için bir limit yoktur.
• Mutlak sıfır sıcaklığında cismin tüm taneciklerinin hareketi durur.
• Mutlak sıfır sıcaklığında bir cisim kütleye sahip değildir.
• Mutlak sıfır sıcaklığının altına inilebilir.
• Mutlak sıfır sıcaklığı deneysel olarak ulaşılan minimum sıcaklık değeridir.
• Kazaklar insanları ısıtır.
• Isı ve sıcaklık aynı şeydir.
• Soğuk bir kış günü, uzun süre dışarıda kalmış araç kapı kolunun (plastik) sıcaklığı, araç kaportasının
(metal) sıcaklığından yüksektir [5.3].

137