Page 2 - Fen Lisesi Kimya 10 | 1. Ünite

1. KİMYANIN TEMEL

BÖLÜM KANUNLARI

‣ Kimyanın temel kanunları nelerdir?
‣ Kimyanın temel kanunlarının, kimya biliminin gelişimine katkısı nasıl ol-
muştur?
‣ Kimyanın temel kanunları nasıl ortaya çıkmıştır?

1.1.1. Kimyanın Temel Kanunları

Kimya bilimini simyadan ayıran en önemli özellikler kimya biliminin de-
neye, gözleme ve ölçmeye dayalı olmasıdır. Kimyasal olayların gözlenmesi
ve deneysel sonuçların ölçülerek yorumlanmasıyla kimyanın temel kanun-
ları ortaya çıkmış ve kimyanın bilim olma süreci başlamıştır. Bu süreçte
bilim insanları çok çalışmışlar ve edindikleri bilgileri paylaşarak toplumun
yararını gözetmişlerdir. Kimyanın bilim olma sürecinin başlangıcına ve ge-
lişimine katkıda bulunan kimyanın temel kanunları aşağıda açıklanmıştır.

a) Kütlenin Korunumu, Sabit Oranlar, Katlı Oranlar ve Sabit
Hacim Oranları Kanunları
Antoine-Laurent de Lavoisier’nin (Antuan Loran dö Lovuoziye) Kütle-
nin Korunumu Kanunu (Görsel 1.1), Joseph Proust’ın (Jozef Prust) Sabit
Oranlar Kanunu, John Dalton’ın (Con Daltın) Katlı Oranlar Kanunu ve Jo-
seph Lovis Gay-Lussac’ın (Jozef Luvi Gey-Lüsak) Sabit Hacim Oranları
Görsel 1.1: A. L. Lavoisier (Temsilî)
Kanunu kimyanın önemli dört temel kanunudur.
Kütlenin Korunumu Kanunu kimyasal tepkimelerde kütlenin korun-
duğunu, Sabit Oranlar Kanunu bileşiklerdeki elementlerin kütleleri ara-
sındaki ilişkiyi, Katlı Oranlar Kanunu aynı elementlerden oluşmuş farklı
bileşiklerdeki elementler arasındaki oranı, Sabit Hacim Oranları Kanunu
ise tepkimelerde gaz hâlindeki maddelerin birbiri arasında birleşen hacim
oranlarını açıklar.
I. Kütlenin Korunumu Kanunu
BİLGİ KUTUSU
18. yüzyılda yaşayan A. L. Lavoisier dikkatli ve çok titiz bir kimya-
Lavoisier kütle ölçümlerinde cıydı. Lavoisier; Scheele (Siyle) ve Priestley’in (Frıstlıy) yaptıkları de-
teraziyi kullanmıştır. neylerde hiçbir maddenin kütlesini tartmadıklarının farkına vardı. Aynı
dönemde yaşayan kimyacılardan farklı olarak Lavoisier, deneylerinde
kullandığı maddelerin kütlelerini ölçmenin önemini belirtti. Bununla bir-
likte reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamının, reaksiyondan
BİLGİ KUTUSU sonra oluşan maddelerin kütleleri toplamına eşit olduğunu tespit etti.
Böylece kimyada kendi adıyla bilinen “Kütlenin Korunumu Kanunu”nu
Kimyasal tepkimelerde kütle
buldu. Lavoisier, kütlenin korunumunu “Madde yoktan var, vardan yok
korunurken atom türü ve top-
edilemez.” sözleriyle açıkladı.
lam atom sayısı da korunur.
Lavoisier, Priestley’in deneylerini kütle ölçümü yaparak açıkladı.
Lavoisier’nin ilk önemli deneylerinden biri, kalay metalinin oksitlendiril-
mesine ilişkindi. Lavoisier, kapalı bir cam kap içinde kalayı eritmiş ve bu
sırada cam balonun ağırlaştığını saptamıştır. Lavoisier burada, erimiş
kalayın kısmen siyah bir toza dönüştüğünü ve kabın açılmasından sonra
işlemde kullanılan kadar havanın kabın içine girdiğini gözlemlemiştir. İş-
lem sırasında, başlangıçta balon içinde var olan havanın yalnızca beşte
birinin kullanıldığını saptamıştır. Daha sonra kalayı metal okside dönüş-
türecek şeyin ne olduğu sorusunu ortaya atmıştır.

14