Page 7 - Fen Lisesi Kimya 10 | 1. Ünite

KİMYANIN TEMEL KANUNLARI VE
KİMYASAL HESAPLAMALAR

1.3. ALIŞTIRMA
m 5
Ca
CaO bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı
= ’dir.
m 2
O
28 g CaO oluşturmak için eşit kütlede kalsiyum ve oksijen kullanılıyor.
Buna göre
a) Hangi elementten kaç gram artar?
b) Başlangıçtaki karışım kaç gramdır?

1.4. ALIŞTIRMA

SO bileşiğinde kütlece %60 oksijen vardır. Buna göre
3
m m
m ( )
S S
a) Kükürdün oksijene kütlece birleşme oranı kaçtır?
O
b) 18 g oksijen ile 18 g kükürt tepkimeye girerse hangi elementten kaç
gram artar? En fazla kaç gram SO oluşur?
3

III. Katlı Oranlar Kanunu
İngiliz kimyacı John Dalton (Görsel 1.3) kimyasal birleşmelerde Küt-
lenin Korunumu ve Sabit Oranlar Kanunu’ndan yararlanarak 1803-1808
tarihleri arasında bir atom kuramı geliştirdi.

Dalton Atom Teorisi üç varsayıma dayanır.
‣ Her bir element, atom adı verilen çok küçük ve bölünemeyen tanecik-
lerden oluşur. Atomlar, kimyasal tepkimelerle oluşmaz ve bölünemez.
‣ Bir elementin bütün atomlarının kütlesi ve diğer özellikleri aynıdır. Fakat
bir elementin atomları diğer element atomlarından farklıdır.
‣ Kimyasal bileşikler, iki ya da daha çok sayıda elementin basit sayısal
bir oranda birleşmesi ile oluşur. Örneğin bir atom (A) bir atom (B) ile bir-
leşerek (AB) bileşiğini, bir atom (A), iki atom (B) ile birleşerek (AB ) bile-
2
şiğini oluşturur.
Buna göre bir elementin atomu bölünemediğinden kimyasal tepkime
öncesi var olan atomların sayısı, tepkime sonrasında da var olmalıdır (1. Görsel 1.3: John Dalton (Temsilî)
varsayım). Bu durumda kütle değişmez. Dalton kütlenin korunumunu bu
şekilde açıklamaktadır. Diğer taraftan eğer bir elementin bütün atomları
kütlece aynı ise (2. varsayım) ve bileşikte atomlar belirli sayısal oranlarda
ise (3. varsayım) bir bileşiğin yüzde bileşimi tek bir değer olmalıdır ve
bileşiğin nasıl sentez edildiğine bağlı olmamalıdır. O hâlde Dalton Atom
Teorisi, Sabit Oranlar Kanunu’na da uygundur.
Dalton Atom Kuramı, Katlı Oranlar Kanunu’nu da açıklar. İki element
aralarında birden fazla bileşik oluşturursa bu elementlerden herhangi bi-
rinin sabit kütlesiyle birleşen diğer elementin değişen kütleleri arasında
basit ve tam sayılarla ifade edilen bir oran vardır. Bu basit orana, Katlı
Oranlar Kanunu denir.

19