Page 31 - Fen Lisesi Kimya 10 | 1. Ünite

KİMYANIN TEMEL KANUNLARI VE
KİMYASAL HESAPLAMALAR

‣ Katsayılar, tam sayı ya da kesirli sayı olabilir. Bir eşitlik bir ya da daha
çok kesirli katsayıyla kolayca denkleştirebilir. Bu durumda tüm katsayı-
lar uygun bir çarpanla çarpılırsa kesirli sayılar tam sayıya dönüşür.
Örneğin amonyak ve oksijen gazları tepkimeye girerek azot gazı ve
suyu oluşturur. Bu tepkime denkleminin yazılarak denkleştirilmesi aşağı-
da yapılmıştır.
͢
NH + O N + H O
3 2 2 2
Tepkimede giren ve ürünlerde üç tür atom (N, H, O) bulunur. Giren-
lerde bir tane NH ’ta bir tane N atomu, ürünlerde N ’da iki tane N atomu
3 2
bulunmaktadır. Öyleyse NH ’ın katsayısı 2 olmalıdır.
3
͢
2NH + O N + H O
3 2 2 2
Eşitliğin girenler tarafında altı H atomu, ürünler tarafında iki H atomu
bulunur. H O katsayısı 3 ile çarpılırsa ürünlerde de toplam altı H atomu olur.
2
͢
2NH + O N + 3H O
3 2 2 2
N ve H’leri eşitledikten sonra girenlerde iki O atomu, ürünlerde üç O atomu
bulunur. Tepkimede O’leri eşitlemek için girenlerdeki O ’nin önüne 3/2 katsayısı
2
konulur. Böylece O atomları eşitlenmiş ve tepkime de denkleşmiş olur.

3 ͢
2NH + O N + 3H O
3 2 2 2
2
Bütün katsayıların tam sayı olduğu bir denklem elde etmek için tepki-
menin iki tarafını 2 ile çarpmak gerekir. Tepkimenin en küçük tam sayılarla
denkleştirilmiş hâli aşağıdaki gibidir:

͢
4NH + 3O 2N + 6H O
3 2 2 2

ÖRNEK
͢
CH + O CO + H O tepkimesini denkleştiriniz.
4 2 2 2

ÇÖZÜM
Organik maddelerin yanma tepkimelerinde elementlerin denkleştirilme sıra-
sı C, H, O şeklinde yapılır. Buna göre tepkime
͢
CH + 2O CO + 2H O şeklinde denkleştirilir.
4 2 2 2

ÖRNEK
͢
CaO + H PO Ca (PO ) + H O tepkimesini en küçük tamsayı-
3 4 3 4 2 2
larla denkleştiriniz.

ÇÖZÜM
Tepkime en küçük tamsayılarla
͢
3CaO + 2H PO Ca (PO ) + 3H O şeklinde denkleştirilir.
3 4 3 4 2 2

43