Page 46 - Fen Lisesi Kimya 11 | 3. Ünite

ÇÖZÜNÜRLÜĞE ETKİ EDEN
5. BÖLÜM FAKTÖRLER

■ Gazlı içecekler sıcak ortamda bekletildiğinde tatları neden değişir?
■ Şeker pancarından şeker elde edilirken neden sıcak su kullanılır?
■ Balık çiftlikleri neden soğuk yerlerde kurulur?
■ Çayın içerisinde şeker çözüldüğünde çay soğur mu?

3.5.1. Çözünürlüğün Sıcaklık ve Basınçla İlişkisi

Maddelerin çözünürlüğü sıcaklık, basınç ve ortak iyon derişim fak-
törlerine bağlıdır. Bu faktörler değiştiğinde çözünen maddenin çözücü-
de çözünme miktarı değişir. Katı, sıvı ve gazların çözünürlüklerini sı-
Bilgi Kutusu
caklık ve basınç farklı şekilde değiştirir. Örneğin suyun sıcaklığı arttıkça
Katılar, suda çoğunlukla en- şekerin suda çözünürlüğü artarken oksijen gazının çözünürlüğü azalır.
dotermik olarak çözünür. Bu Basınç arttırıldığında şekerin çözünürlüğü değişmezken oksijen gazı-
nedenle katıların çözünürlü- nın çözünürlüğü artar.
ğü genelde sıcaklıkla doğru
orantılı değişir. Şeker panca- Tuzların Çözünürlüğünün Sıcaklıkla Değişimi
rından şeker elde edilmesin- Çözünmesi endotermik (ısı alan) olan maddelerin çözünürlüğü sı-
de şekerin çözünürlüğünün caklıkla doğru orantılı değişir. Çözünmesi ekzotermik (ısı veren) olan
sıcaklıkla doğru orantılı ol- maddelerin çözünürlüğü sıcaklıkla ters orantılı değişir. Tuzların büyük
masından yararlanılır. Şeker bir kısmı suda çözünürken ısı alarak (endotermik), bir kısmı da ekzoter-
pancarının üzerinden sıcak mik olarak çözünür. Bu nedenle tuzların çözünürlüğü genellikle sıcak-
su geçirildiğinde şeker mole- lıkla doğru orantılıdır. Bazı tuzların suda çözünürlüğü ise sıcaklıkla ters
külleri çözünerek sıcak suya orantılıdır. Örneğin NaNO tuzunun suda çözünmesi endotermik olarak
3
geçer. gerçekleşirken Na SO tuzunun suda çözünmesi ekzotermik olarak ger-
2 4
Sıcak çayda şeker çözünür- çekleşir.
ken çaydan ısı alır. Bu neden-
le çayda şeker çözündüğün-
NaNO tuzunun suda çözünme denklemi
de çayın sıcaklığında düşme 3
olur. NaNO (k) + H O(s) + ısı → Na (suda) + NO ¯(suda) şeklindedir.
+
3 2 3

NaNO tuzu suda çözünürken sudan ısı alarak çözünür. Çözünme
3
sırasında çözeltinin sıcaklığında düşme olur. Çözeltinin dış etkilerle
Çözünürlük g/100 g su
sıcaklığı arttırılırsa NaNO tuzunun sudaki çözünürlüğü artar, sıcaklık
3
NaNO (k) azaldığında ise NaNO tuzunun sudaki çözünürlüğü azalır.
3 3

Na SO tuzunun suda çözünme denklemi
2 4
2
+
Na SO (k) + H O(s) → 2Na (suda) + SO ¯(suda) + ısı şeklindedir.
Na SO (k) 2 4 2 4
2 4
o
Sıcaklık ( C)
Grafik 3.4: NaNO ve Na SO Na SO tuzu suda çözünürken suya ısı vererek çözünür. Çözünme
3 2 4 2 4
tuzlarının çözünürlüğünün sıcaklık- sırasında çözeltinin sıcaklığında yükselme olur. Çözeltinin dış etkilerle
la değişimi
sıcaklığı arttırılırsa Na SO tuzunun sudaki çözünürlüğü azalır sıcaklık
2 4
azaldığında sudaki çözünürlüğü artar (Grafik 3.4).

210 KİMYA 11. SINIF