Page 41 - Fen Lisesi Kimya 11 | 3. Ünite

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Genelde çözücü olarak su kullanılır. Ayrıca 1 L doygun çözeltide çö- Bilgi Kutusu
zünmüş olan maddenin mol sayısına molar çözünürlük denir. Molar
Suyun yoğunluğu
çözünürlüğün birimi mol/L’dir.
3
d = 1 g/cm olduğu için
Farklı maddelerin aynı çözücü ve sıcaklıkta çözünürlük değerleri su
3
100 g su = 100 cm su = 100
o
farklıdır. Bu nedenle çözünürlük ayırt edici özelliktir. Örneğin 25 C’de
mL sudur.
o
KClO tuzunun çözünürlüğü 12 g/100 g su, 25 C’de NaCl tuzunun çö-
3
zünürlüğü 38 g/100 g sudur.
Derişik ve Seyreltik Çözeltiler
Çözeltiler, çözücü ve çözünenin
miktarına veya çözücü ve çözünen
oranına göre derişik ve seyreltik çözel-
tiler olmak üzere ikiye ayrılır. İki farklı
çözeltiden çözüneni az olan çözeltilere
seyreltik çözelti, çözüneni çok olan
çözeltilere derişik çözelti denir.
Seyreltik ve derişik çözelti kavram-
ları, bağıl değerlerdir ve farklı çözelti-
lerin derişimlerini karşılaştırmak için
kullanılır. Çözeltileri derişik ve seyreltik
olarak ayırabilmek için aynı maddenin
en az iki farklı çözeltisi gerekir. Örneğin
NaCl tuzunun 25 C’deki çözünürlüğü
o
o
Görsel 3.14: 25 C’de NaCl’ün
38 g/100 g sudur. 100 g su ile farklı
farklı derişimdeki sulu çözeltileri
miktarlarda NaCl kullanılarak hazırlanan üç sulu çözelti Görsel 3.14’te
verilmiştir.
o
Görsel 3.14 incelendiğinde 25 C’de 100 mL su; I. kapta 3 g, II. kapta
6 g, III. kapta 15 g NaCl tuzunu çözer. Bu çözeltilerden I. kaptaki çö-
zelti en seyreltik, III. kaptaki çözelti en derişiktir. II. kaptaki çözelti ise
I. kaptaki çözeltiye göre daha derişik, III. kaptaki çözeltiye göre daha
seyreltiktir. Buna göre çözeltilerin seyreltikten derişiğe göre sıralaması
I, II, III şeklindedir.
Çözünürlük, doymuş bir çözeltideki çözünen madde miktarıdır. Çö-
zeltiler; çözünen maddenin çözünürlüğüne göre doygun, doymamış ve
aşırı doygun olmak üzere üçe ayrılır.

Doygun Çözeltiler
Belirli bir sıcaklık ve basınçta bir çözücünün çözebildiği en fazla
madde miktarıyla oluşturduğu çözeltilere doygun çözelti denir. Örne-
o
ğin KClO tuzunun 25 C’deki çözünürlüğü 12 g/100 g sudur. Bu tuzun
3
o
25 C’de 100 g su ve 12 g KClO kullanılarak hazırlanan 112 g çözeltisi
3
doygun çözeltidir.
o
Aynı şekilde 25 C’de 50 g su ve 6 g KClO kullanılarak hazırlanan
3
56 g çözelti de doygun çözeltidir.
Doygun bir çözeltiye çözücü eklenmesi ya da çözeltinin sıcaklığının
değiştirilmesi ile doymamış çözelti elde edilebilir. Aynı sıcaklıkta dibinde
katı bulunan doygun çözeltilere katısıyla dengede olan doygun çözel-
tiler denir. Bu çözeltilerde, çözeltilerin içindeki çözünmüş maddelerin bir
kısmı katı hâle geçerken dipteki katı maddelerin bir kısmı çözeltiye geçer.

205
KİMYA 11. SINIF