Page 114 - Fizik 11 | 1.Ünite

KUVVET VE HAREKET

Sürtünmelerin ihmal edildiği basit makinede makineden alınan enerji, makineye verilen enerjiye, enerjinin ko-
runumu gereği eşittir. Böyle bir makinede verim %100 kabul edilir ancak sürtünmeden dolayı gerçekte durum
böyle değildir. Makineden alınan enerji, makineye verilen enerjiden küçüktür. Fark azaldıkça verim de artar. Bir
makinenin verimi, makineden alınan enerjinin makineye verilen enerjiye oranından bulunur. Buna göre
Alınan enerji
Verim = olur. Yüzde (%) verim bulunurken elde edilen değer 100 ile çarpılır.
Verilen enerji

Kaldıraç, sabit ve hareketli makara, palanga, eğik düzlem, vida, çıkrık, çark ve kasnaklar basit makinelere örnek
olarak verilebilir.

A) KALDIRAÇLAR

Bir destek noktası üzerinde hareket edebilen, katı cisimlerden oluşan sistemlere kaldıraç denir. Kaldıraçlar; des-
tek noktasının, yükün ve kuvvetin konumuna göre üç gruba ayrılır.

Desteğin Yük ile Kuvvet Arasında Olduğu Kaldıraçlar

1 2
F
O

d 1 d 2

G

Şekil 1.85: Desteğin ortada olduğu kaldıraçta G yükünün F kuvvetiyle dengelenmesi

Destek üzerine yerleştirilmiş ağırlığı önemsiz bir çubuğun bir ucuna asılan G ağırlıklı yük, desteğin diğer ucuna
uygulanan F kuvveti ile dengelendiğinde yükün ve uygulanan kuvvetin desteğe göre torklarının toplamı sıfır
olur (Şekil 1.85).

x toplam = 0 ( x + F x = 0
G
G ağırlığı, çubuğu 1 yönünde; F kuvveti ise 2 yönünde döndürmeye zorlar. Bu nedenle
.
G . d = F d olur.
1
2
d < d ise F < G olacaktır ve yükü kaldırmak için yükün ağırlığından küçük bir kuvvet uygulanacaktır. Bu tür
2
1
kaldıraçlarda kuvvetten kazanç olduğu için yoldan kayıp vardır. d 1 = d 2 ise F = G olacağından kuvvetten kazanç
yoktur. Tahterevalli, eşit kollu terazi ve makas desteğin arada olduğu kaldıraçlara örnek olarak verilebilir
(Görsel 1.24).

a) Tahterevalli b) Eşit kollu terazi c) Makas
Görsel 1.24: Desteğin yük ile kuvvet arasında olduğu kaldıraçlar

216